Ishdan maqsad: Optoelektron datchiklarning xarakteristikalarini

Mavzu: Optoelektron datchiklarning xarakteristikalarini
o’rganish.

Ishdan maqsad: Optoelektron datchiklarning xarakteristikalarini

o’rganish va Multisim dasturida xarakteristikasini olish.
Optoelektron asboblar Optoelektron asbob deb elektr signalini optik signalga
(nur energiyasi) o‘zgartiruvchi, bu energiyani indekatorlarga yoki fotoelektrik
o‘zgartkichlarga uzatuvchi asboblarga aytiladi.
1-rasm. Optronni tuzilishi.
1- Chiqishlar; .2 - Fotoqabul qilgich; 3-Korpus; 4-Optik muhit; 5-
Svetodiod
Ko‘p tarqalgan optoelektron asboblardan biri optrondir. Optron nurlanish
manbasi va qabul qilgichdan tuzilgan bo‘ladi. Bu ikkalasi bir korpusga
joylashtirilgan va bir biri bilan optik va elektr bog‘liklikka ega bo‘ladi. Elektron
qurilmalarni optronlar aloqa elementi funksiyasini bajaradi, bunda ma‘lumot optik
nurlar orqali uzatiladi. Buning hisobiga galvanik bog‘lanish bo‘lmaydi, va elektron
uskunalarga salbiy ta‘sir etuvchi qayta bog‘lanishlar bo‘lmaydi.
2- rasm. Optronlarning shartli grafik belgilanishi
a) rezistorli; b) diodli; v) fototranzistorli g) fototiristorliOptronlar ma‘lumot to‘plash va saqlash qurilmalarida, registorlarda va hisoblash texnikasi qurilmalarida qo‘llaniladi.Zamonaviy optoelektrnonlarda nur chiqaruvchi sifatida svetodiodlar, foto qabul qilgich sifatida esa fotorezistorlar, fototiristorlar qo‘llanilad
Qo‘llanilgan foto qabul qilgich turiga qarab optronlar – fotorezistorli,
fotodiodli, fototranzistorli va fototiristorlilarga bo‘linadi.
Fotoelektrik asboblarni belgilash tizimi: Fotoelektron asboblar harf-sonli kod
bilan belgilanadi: - birinchi element xarflar; asbob guruxini bildiradi; fr–
fotorezistorlar, fd–fotodiodlar; - ikkinchi element harflar –asbobni tayyorlangan
materialini ko‘rsatadi; GO – germaniy, GB – germaniy, legirlangan brom; GZ –
germaniy legirlangan oltingugurt bilan; GK – germaniy kremniyli birikma; Kkremniy; KG – kremniy legirlangan geliyli; RG- arsenidli galliy va x.k.
- uchinchi element –001 dan 999 gacha sonlar ishlab chiqarish nomeri
- to‘rtinchi element – harf, yarim o‘tkazgich fotoasboblar podgruppasini
belgilaydi; u-Unipolyar fotorezistor, B – bipolyar fotorezistorlar, L – kuchkili
fotodiodlar. Svsvlvn, FDGZ-001K – fotodiod, germaniyli, legirlangan oltingugurtli,
ishlab chiqarilgan nomeri 001.
3-rasm. Tranzistorli optoparalar
4-rasm. Yerga ishlov berish agregatini avtomatik boshqarish tizimida
o‘simliklar qatorini fotodatchik yordamida nazorat qilish sxemasi: 1,2-yorug‘lik
manbai, 3,4-fotoqarshilik, 5,6-kuchaytirgichlar, 7,8-ijro mexanizmlari.
Optoelektronik datchiklar qishloq va suv xo‘jaligida va sanoatda keng
qo‘llanilib kelinmoqda. 2.30-rasmda yerga ishlov berish agregatini avtomatik
bajarishda o‘simliklar qatorini nazorat qilish fatodatchikning sxemasi keltirilgan.
Ushbu datchik ishlov berish agregatining ikki tomonidan joylashtiriladi va
ular yoruglik manbasidan (1, 2), fatoqarshilikdan (3, 4), kuchaytirgichdan (5, 6), va

ijro mexanizmidan (7, 8) tashkil topgan. Qurilmaning ishlash prinsipi quyidagicha:

• agregatning chetga chiqishi sodir bo‘lsa, yorug‘lik manbasi bilan (1 yoki 2)

  
  

• fatoqarshilik (3 yoki 4) oralig‘ini o‘simlik to‘sib qoladi va bunda yorug‘lik nuri

  
  

• fotorezistorga tushmay qoladi. Natijada kuchaytirgich chiqishida (5yoki6) signal

  
  

xolati o‘zgaradi va ijro mexanizmini (7 yoki 8) ishlab ketishga sabab bo‘ladi, yani

ishlov berish agregati avtomatik ravishda xarakat qilishini tashkil etadi.
Bugungi kunda fotodatchiklar dalalardagi xashoratlar xarakatini va sonini
aniqlashda, metroda xarakatlarni nazorat qilishda, ko‘cha yorugligini boshqarish
kabi jarayonlarda qo‘llanilib kelinmoqda