Ish yuritishni tashkil qilish. Arxeografiya va uning vazifalari

4).  Fondlarni  arxiv  binosida  joylashtirish. 

Arxiv  binosida  arxiv  fondlarini 

joylashtirishda  ularning  o„zaro  bog„liq  jihatlari  hisobga  olinadi.  Masalan,  O„zR 

MDAda  1917  yildan  oldingi  arxiv  fondlari  alohida  saqlanadi.  Sovet  davri  arxiv 

fondlari  ham  ma‟lum  tartibda  saqlanadi.  Masalan,  oliy  davlat  organ  (idora)lari 

fondlari bir joyda, sanoat, qishloq ho„jaligi, madaniyat va xokazo sohalar bo„yicha 

hujjatlar esa, alohida saqlanadi. 

Hujjatlar  qimmatdorligini  ekspertiza  qilishni  umumiy  qoidalari. 

Hujjatlarni  ekspertiza  qilishdan  maqsad  ularning  muddatini  aniqlash  va  davlat 

arxivida  saqlash  uchun  tanlab  olishdir.  Davlat  arxivlarida  saqlash  uchun  ilmiy, 

amaliy  ahamiyatga  ega  bo„lgan  va  kelajakda  tarixchilar  tomonidan  tarixiy  asarlar 

yozish  uchun  foydalaniladigan  hujjatlar  tanlab  olinadi.  Xo„jalik  idoralarining 

amaliy, kundalik ishi uchun vaqtincha, masalan, 1-15 yil kerak bo„ladigan hujjatlar 

muddati bitganidan keyin yo„q qilinadi. 

Hujjatlar  ekspertizasi  o„tkazilishining,  ya‟ni  hujjatlarni  ilm  va  fan  uchun 

kerak yoki kerak emas hujjatlarga ajratishning qoidalari bo„lib, ular quyidagilardan 

iborat: 

1

. Ekspertiza o‘tkazishda hujjatlar mazmunining ahamiyati hisobga olinadi.

 

2.

  Arxiv  fondini  tashkil  qilgan  idoraning  ahamiyati  ham  ekspertiza 

o‘tkazishda muhimdir. 

Masalan, Madaniyat ishlari vazirligi yoki pochta bo„limi va 

ularning  faoliyati  natijasida  vujudga  keladigan  hujjatlar  ahamiyati,  o„z-o„zidan 

ma‟lumki, bir xil emas. 

3. 

Hujjatlarning paydo bo‘lgan vaqti, joyi va voqeaning ahamiyati. 

Masalan, 

Buxoro,  Xiva,  Qo„qon  xonliklari  tarixiga  oid  xo„jalik  hujjatlari  ham  ularning 

vujudga  kelgan  vaqti,  o„rta  asrga  oidligi  hisobga  olinib,  arxivda  saqlash  uchun 

qoldiriladi.  Keyingi  davrda  vujudga  kelgan  xuddi  shunday  hujjatlar  ikkinchi 

darajali sifatida yo„q qilinadi. 

4. 

Hujjatning  qaysi  muallifga  tegishli  ekanligi. 

Buyuk  shaxslarga  tegishli 

hujjatlar,  masalan,  Amir  Temur,  Ulug„bek,  Navoiy  yoki  sho„rolar  davri 

yozuvchilaridan A.Qodiriy, Fitrat va boshqalarga tegishli har qanday hujjat xattoki 

ikkinchi darajalilari ham, arxivda saqlash uchun ajratiladi. 

5. 

Ma’lumotning takrorlanishi. 

Qaror, buyruq, hisobot, yo„riqnoma va boshqa 

hujjatlar bir necha idoralarda takrorlanadi. Bunday holda shu hujjatni tayyorlagan 

idora 

hujjati 

qoldirilib, 

boshqa 

idoralardagi 

xuddi 

shunday 

hujjatlar 

takrorlanganligi uchun yo„q qilinishi mumkin. Qaror, buyruq va boshqa hujjat bir 

---

22 

 

arxiv fondida asl nusxa va bir necha ko„chirma holida takrorlansa, asl nusxa tanlab 

olinadi, qolganlari yo„q qilinadi. 

6. 

Arxiv fondi hujjatlarining qanday darajada saqlanganligi. 

Fondda hamma 

kerakli  hujjatlar  to„la  saqlanmagan  bo„lsa,  yo„q  qilinishi  kerak  bo„lgan  ikkinchi 

darajali,  hujjatlar  ham  arxivda  saqlash  uchun  qoldiriladi.  Masalan,  idoralarning 

yillik  rejasi,  hisoboti  yo„q  bo„lsa,  choraklik  yoki  oylik  reja,  hisobotlari  ularning 

o„rniga qoldiriladi. 

7. 

Hujjatlarning ahvoli ham hisobga olinadi. 

Yomon saqlash yoki tabiiy ofat 

natijasida  hujjatlarning  o„qib  bo„lmaydigan  darajaga  kelib  qolganligi,  qog„ozning 

chirib,  yozuvlarning  o„chib  ketganligi  va  boshqa  hollarda  ikkinchi  darajali 

hujjatlarning yo„q qilmay, saqlab qolish talab qilinadi. 

8. 

Hujjatlarning  yozilgan  materiali,  tili  va  badiiy  xususiyatlari. 

Hujjatning 

mazmuni  ikkinchi  darajali  saqlashga  arzimas  bo„lsa  dam,  lekin  qimmatli  rasmlar 

chizilgan  bo„lsa,  yoki  qog„ozga  emas,  teriga  va  boshqa  asosga  yozilgan  bo„lsa 

arxivda saqlash uchun qoldirilishi kerak bo„ladi.