|
2. Real va nominal ish haqi.
Real ish haqi — moddiy neʼmat va maishiy xizmatlarda ifodalangan, ish haqiga sotib olish mumkin boʻlgan tovarlar va xizmatlar miqdori. Real ish haqi isteʼmolchilar oʻzlarining haqiqiy ish haqlariga amalda qanday miqdorda isteʼmol neʼmatlari sotib olishlari va xizmatlardan foydalanishlari mumkinligini koʻrsatadi. Real ish haqi ham nominal ish haqi miqdori, ham isteʼmol tovarlari va xizmatlar narxlari darajasi, shuningdek, ish haqidan toʻlanadigan soliqlar hajmi bilan belgilanadi.
Real ish haqi, inflyasiya sharoitlarida, agar inflyasiya ish haqini oshirish, indeksatsiyalash bilan qoplanmaydigan boʻlsa, pasayib ketadi. Real ish haqi boshqa sharoitlar bir xil boʻlganda, nominal ish haqiga toʻgʻri mutanosib, isteʼmol buyumlari va xizmatlar narxi darajasiga teskari mutanosibdir.
Nominal ish haqi - pul shaklidagi ish haqi. Nominal ish haqi ishchi va xizmatlarning soat, kun, hafta, oy davomida oʻz mehnati evaziga oladigan daromadi hisoblanadi. Tovarlar narxlari va xizmatlar koʻrsatish haqiga bogʻliq boʻlmagan ish haqi darajasini ifodalaydi. Uning real ish haqidan farqi ham shunda.
Ish haqini ko'rsatish uchun ikkita shart mavjud, bu erda nima uchun uni talab qilish kerakligi haqida savol tug'iladi bir xil ish haqi uchun ikki muddat, chunki ikkitaning mavjudligi bu ikki ish haqining olinishini anglatmaydi, aksincha ushbu muddatlar ish haqi uchun muhim hisoblangan ikkita omilni ko'rsatishga xizmat qiladi; bu atamalar nominal ish haqi va haqiqiy ish haqi, Keyinchalik, ularning har biri nimadan iboratligi haqida qisqacha tushuntirish beriladi.
Nominal ish haqi atamasi ish haqi so'zma-so'z pulda ifodalangan; Bu belgilangan kun davomida bajarilgan ish uchun ishchiga to'lanadigan pul summasi. Nominal ish haqi haqida gap ketganda, biz bu haqda umumiy tushuncha bera olmaymiz ish haqining darajasi yoki haqiqiy qiymati. Ushbu ish haqining haqiqiy qiymati butunlay shaxsiy iste'mol ob'ektlariga mos keladigan narxlar darajasiga, shuningdek talab qilinadigan xizmatlarning qiymatiga, shuningdek boshqa umumiy xarajatlar qatorida soliqlar hajmiga bog'liq.
Hozirgi vaqtda, sotib olinishni boshqaradigan tizim kapitalizm bo'lgan mamlakatlarda, aniq ko'rinishiga qaramay uning pul qiymati bo'yicha ish haqi ifodasining o'sishiIshchilar oladigan real ish haqi deb hisoblanadigan narsa, ishchi o'z ehtiyojlarini qondirish uchun sarf qiladigan iste'molga ishora qilib, umumiy foydalanish uchun mo'ljallangan buyumlar sifatida baholanadigan buyumlar narxlarining oshishi sababli pasayish tendentsiyasiga ega; Qiymatning bunday pasayishi soliq yuklarining ko'payishi bilan ham bog'liq, chunki davlatning maqsadi - iqtisodiy qiyinchiliklar va qurollanish martabasi natijasida hosil bo'lgan barcha og'irlikni ishchilar ko'tarishdir.
Aksincha, tizim sotsializm tomonidan boshqariladigan jamiyatlarda, nominal ish haqining oshishi - ayniqsa, kam ish haqi oladigan ishchilar va xizmatchilar toifalariga taalluqli bo'lsa, narxlarni pasaytirish barcha ishchilarning real ish haqi deb ataladigan ishchilar uchun asosiy iste'mol tovarlari. Buni tashkil etuvchi juda muhim qism nominal ish haqining to'ldiruvchisi, bu sotsialistik jamiyatning barcha a'zolarining kollektiv ehtiyojlarini qondirishga mo'ljallangan ijtimoiy iste'mol fondlari tomonidan ta'minlanadi. Sotsialistik davlat va shuningdek, ushbu maqsadlar uchun yaratilgan boshqa ijtimoiy tashkilotlar tomonidan ajratilgan mablag'lar amaliyotchilar tomonidan olinadigan daromadlarning uchdan bir qismini oshiradi. Ijtimoiy ishlab chiqarish ko'payishi va shu bilan birga ishchilarning malakasi ko'tarilishi bilan ishchilar, xizmatchilar va ziyolilarning ish haqi darajasi asta-sekin bir darajaga kelguncha yaqinlashadi.
Ushbu ta'rifga tegishli tirikchilik va xizmatlarga nisbatan bildirilgan ish haqi undan ishchi o'z maoshi bilan ega; Bu ishchi sotib olishi mumkin bo'lgan iste'mol buyumlari miqdorini, shuningdek, ishchi o'z nominal ish haqi bilan sotib olishi mumkin bo'lgan xizmatlarni ko'rsatadi (bu ishchi oladigan pul miqdorida boshqariladi). Haqiqiy ish haqiga berilishi mumkin bo'lgan qiymat bir nechta fikrlarga bog'liq, ulardan ba'zilariga bog'liq nominal ish haqining kattaligi, yana bir omil narx darajasi iste'mol tovarlariga, shuningdek xizmat narxlari darajasiga mos keladigan, ularning kattaligi, shuningdek, hukumatlar tomonidan ishchilarga solinadigan soliqlar hisobiga ijara narxlari bilan belgilanadi.
Kapitalizm tomonidan boshqariladigan mamlakatlarda, odatda, nima sodir bo'ladi buyum xarajatlari shuningdek, xizmatlar, ijara haqi va soliqlardan tashqari, doimiy ravishda o'sib bormoqda. Ushbu tizimlarda mavjud bo'lgan sinfiy kurash nominal ish haqining ham o'zgarishiga olib keladi. Bu amalda kapitalizm qonunidir ishchining haqiqiy ish haqi u o'zini kamaytiradigan tarzda tuting. Kapitalistik tizim tomonidan boshqariladigan ushbu mamlakatlarda real ish haqi, ishlab chiqarish jarayonlari va amalga oshirilayotgan ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga katta ta'sir ko'rsatadigan haqiqat yuzaga keladi, bu esa ishchilar va ishchilar sonining ko'payishiga olib keladi. malakali va shuning uchun bu ishchilar kam nominal ish haqi olish bu ma'lum darajada real ish haqining kattaligiga salbiy ta'sir qiladi.
Garchi sinfiy kurash nominal ish haqining oshishiga olib keladigan bo'lsa-da, haqiqat shundaki, nominal ish haqining oshishi haqiqiy ish haqi kattaligining pasayishini qoplay olmaydi, chunki uni belgilaydigan boshqa omillar, masalan, narxlar talab qilinadigan iste'mol moddalari va soliqlar nominal ish haqiga nisbatan tezroq o'sib boradi. Shu tarzda, nominal ish haqi oshishiga qaramay, umumiy tendentsiya har safar shunday bo'lishini bilib olamiz ishchi asosiy iste'mol mahsulotlarini sotib olishga qodir emas. Hukumat yoki ushbu masalalarni tanqid qilish va tartibga solishga mas'ul bo'lgan tashkilotlarning ishchilarning o'rtacha real ish haqini hisoblash usuli jamiyatdagi aniq guruhlarga emas, balki ishchilarning ish haqi bilan ishchilarning ish haqi yig'indisiga muvofiq amalga oshiriladi. Yaxshi maosh oladigan xodimlar, kompaniyaning menejerlari va direktorlari, jamiyatning boshqa a'zolari, ularning nominal ish haqi past yoki yuqori bo'lishidan qat'i nazar.
Sotsializm tomonidan boshqariladigan ma'muriyatlar davrida bu masala boshqacha tarzda ko'rib chiqiladi, chunki ish haqi ishchi kuchining qiymatini tashkil etmaydi, demak Ishchining maoshi buning tayyorgarligiga bog'liq emas, aksincha, xodimning natijalari ko'rsatiladigan sifat omillari bilan bog'liq; Aksincha, bu shaxsiy iste'mol ehtiyojlarini qoplash uchun kompaniya yoki soha ishchilari va xizmatchilariga to'g'ri keladigan milliy daromadning bir qismini pulda ifodalashning vakili; Ilgari qoplanganidek, ushbu milliy daromad ish sifatiga, shuningdek uning miqdoriga qarab taqsimlanadi. Tuzilishiga ko'ra sotsialistik tizim ishlab chiqarishi rivojlanadi, haqiqiy ish haqi doimiy ravishda oshib boradi. Dalil shuki real ish haqi milliy iqtisodiyotdagi mehnat unumdorligiga asoslanadi. Sotsialistik jamiyat ishchilarida ish haqining muhim to'ldiruvchisi mavjud bo'lib, u sotsialistik jamiyat ishchilarining real daromadlarini uchdan bir qismiga oshiradigan ijtimoiy iste'mol fondlariga asoslanadi.
Nominal ish haqi va real ish haqi o'rtasidagi farq nima?
Biz har ikki turdagi ish haqi o'rtasidagi farqlarni farqlashimiz va shuning uchun ularni izohlashimiz mumkin bo'lgan eng yaxshi usul ularning tabiatida yotadi. Esa nominal ish haqi raqamli qismga ta'sir qiladi va qancha pul olamiz, haqiqiy ish haqi ko'proq mahsulot olishga yo'naltirilgan bo'lar edi va qancha olishimiz mumkin. Nominal (yoki raqamli) qismni yaxshiroq mahsulotlarga almashtirish yoki boshqa valyutalarga yaxshiroq almashtirish imkoniyati mavjudmi, har bir zonaning pul-kredit siyosati bilan bog'liq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
