Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a A


Ikki yoqlam a yozu v  qachon va  kim  tom onidan  kashf etilgan?



Download 5,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/113
Sana14.01.2022
Hajmi5,82 Mb.
#361868
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   113
Bog'liq
Buxgalteriya hisobi nazariyasi [@iqtisodchi kutubxonasi]

Ikki yoqlam a yozu v  qachon va  kim  tom onidan  kashf etilgan?
10.  Buxgalteriya provodkasi  deganda  nim ani tushunasiz?
11.  Sintetik va analitik hisoblarning farqi hamda o'zaro b og‘ liqligi nitnada?
12.  O ddiy  buxgalteriya  yozu vi  (provodkasi)  bilan  murakkab  buxgalteriya
 
yozu vin in g  qanday  farqi  bor?
13.  A ylanm a vedom ost,  uning turlarini  ayting.
14.  A ylanm a vedom ostlarning ahamiyati  nimada?
1 1 0


V  BOB.  H U JJA T LA SH TIR ISH  VA
 
IN V E N T A R IZ A T SIY A
5.1.  Hujjatlar va ular haqida tushuncha
Buxgalteriya  hisobi  usullaridan  biri  hujjatlashtirish  bo‘lib, 
ahamiyati xo ‘jalikni yuritishda, boshqaruvni  oqilona tashkil  etish- 
da,  shuningdek,  hisob  ishlarini  yuritish  oldiga  q o ‘yilgan  vazifa 
ham da talablarga javob berishda zaruriydir.
Buxgalteriya hisobida sodir b o ‘layotgan jarayonlar o ‘sha vaqt- 
ning  o ‘zidayoq  maxsus  hujjatlarda  rasmiylashtiriladi.  Bu  hujjatlar 
buxgalteriya  hisobi  hujjatlari  deb  ataladi.  Buxgalteriya  hisobin­
ing  eng muhim xususiyatlaridan biri  unda barcha x o ‘jalik operatsi- 
yalari yoppasiga qayd qilinadi.  Bu narsa barcha x o ‘jalik jarayonla- 
rinmg to ‘la tavsifini  olish  uchun zarur.
Buxgalteriya  hisobining  yana  bir  xususiyati  unda  xo‘jalik ja - 
rayonlarining  hujjatlashtirilishidir.  Buxgalteriya  hisobi  tizimida 
qayd qilinadigan har bir operatsiya dastlab hujjatlashtiri 1 ishi kerak. 
Hujjat buxgalteriya hisobi m a’lumotlarining yagona manbai hisob­
lanadi.  Shu  sababli  buxgalteriya hisobida hujjatsiz malumotlar ax­
borot  sifatida  tan  olinmaydi.  Buxgalteriya  hisobi  hujjatlari  b o ‘lib 
o ‘tgan  voqea-hodisalar  to ‘g ‘risidagi  yozm a  guvohdir,  y a ’ni  hujj­
atlar o‘tgan  davr to ‘g ‘risida m a ’lumot beradi.
Barcha operatsiyalami qamrab oladigan hujjatlam ing mavjudli- 
gi  buxgalteriya  hisobi  m a’lumotlaridan  moddiy javobgar  shaxslar 
faoliyati ustidan nazorat qilish uchun foydalanish va boshqarish uc­
hun  asoslangan m a’lumotlar olish imkonini beradi.
Buxgalteriya hisobida yig ‘m a yakunlangan k o ‘rsatkichlarni  ol­
ish  uchun  y ig ‘ilgan  m a’lumotlami  ilmiy  ishlashning maxsus  usul­
laridan foydalaniladi.  Bu usuliam ing muhim xususiyatlari  shundan 
iboratki, ular alohida ajratib olingan korxona, tashkilot  va muassa- 
salarning  butun  xo‘jalik  faoliyatini  uzluksiz  va  o ‘zaro  bo glangan  
holda aks ettirilishini  ta ’minlaydi.
i l l


Buxgalteriya  hisobining  m aiu m o tlari  ayrim  korxona,  tashki- 
lot va muassasalar ham da m a’lum  bir kompaniya tarkibiga kiradi- 
gan  korxonalar  guruhi  b o ‘yicha boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish 
va  ularning  ishini  audit  qilish  uchun  audit  manbai  sifatida  xizmat 
qiladi.  Buxgalteriya hisobining  qator  hisob  k o ‘rsatkichlari  umum- 
lashtirilgan  ko‘rinishda  korxonaning  moliyaviy  holatini  baholash- 
da  ishlatiladi.
Umumlashgan  k o ‘rsatkichlam ing  bir  guruhi  faoliyatni  bahol- 
ashda buxgalteriya hisobining m a’lum otlariga asoslanadigan statis­
tik hisob yordamida olinadi. Hisobi hujjatiari  0 ‘zbekiston Respub­
likasi  Statistika  Q o ‘mitasi  ishlab  chiqqan  va  tasdiqlagan  maxsus 
blankalarga  ro ‘y  bergan  yoki  sodir  etilishi  kerak  b o ig a n   x o ‘jalik 
jarayonlarining  ham ma  rekvizitlarini  aks  ettirilgan  holda  tuziladi. 
Bundan  tashqari,  korxona  maxsuslashtirib  ishlab  chiqqan  blanka 
shakllari  ham  qo‘llaniladi,  ushbu  hollarda  ishlab  chiqilgan  blank- 
alar  shakli  moliya  tashkilotlari  tom onidan  tasdiqlanishi  kerak. 
Rekvizitlar -  bu hujjat nomi, mazmuni, to ‘ldirish  sanasi, tasdiqlov- 
chi belgilar kabi k o ‘rsatkichlami ifodalovchi yozuvlar. Rekvizitlar- 
ni noto‘g ‘ri yoki buzib k o ‘rsatish ham buxgalteriya hisobi tartib va 
tamoyillarinmg  buzilishiga olib keladi.  Shuning  uchun  buxgalteri­
ya hisobida hujjatlam ing rekvizitlarini  aniq va to ‘g ‘ri rasmiylashti- 
rish  talab  qilinali.  Blankalam ing  eskirganlarini  va  andozaga javob 
bermaydigan shakllarini  ishlatish  ta ’qiqlanadi.
Hozirgi  davrda  korxonalar  o ‘z  buxgalteriya  hisobini  yuritish- 
da  zamonaviy  texnika  vositalaridan  keng  foydalanmoqdalar.  B un­
da  korxonalarga  birlamchi  hujjatlam i  hamma  standartlar  talabiga 
rioya  etgan  holda,  hisoblash  texnikalari  orqali  ishlab  chiqarishga 
ruxsat etilgan.
O ‘zbekiston  Respublikasi  qonunchiligida  belgilangan  hollar­
da  b a ’zi  hujjatlar  qat’iy  hisobda  olib  boriladi.  Bunday  blankalar- 
dan  foydalanish  va  ular  asosida  hisob  yuritish  tartibi  ham da  ular­
dan  fbydalanuvchi  korxonalar  doirasi  moliya  vazirligi  va  tegishli 
boshqarmalar tomonidan  belgilanadi.
Q at’iy hisobda turgan blankalar o ‘m atilgan tartibda tartib raqa- 
mi  bilan  belgilanadi,  albatta  korxona  muhri,  m as’ul  xodimning
112


irazosi bilan ham tasdiqlanishi zarur.  Blankalarda  m a ’lumotlar aks 
ettirilishining  ahamiyati  shundaki,  aw alam bo r  xo'jalik  jarayoni 
ro 'y   berganligining  isbotini  bersa,  ikkinchidan  mulkchilik  saqlan- 
ishini  ta ’minlaydi  va  yana  korxona  ichki  boshqaruvi  uchun  ham ­
da yuqori  boshqaruvi,  audit nazorati, tekshiruvi  uchun ham  xizmat 
qiladi.  Hujjatdagi  m a’lumotlardan  foydalanib  korxona,  muassasa, 
tashkilotlar faoliyati o ‘rganiladi, tahlil qilinadi, baho beriladi va te­
gishli  xulosalar  chiqarilib,  ular  asosida  chora-tadbirlar  belgilana- 
di, tegishli  qonun qoidalar qabul qilinadi va hayotga tatbiq etiladi.

Download 5,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish