Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a a o

5010 
Kt
Bq. 400
4 2 0 0 0
4 0000
454 000
454001)
4000
6.200
Dt 
ob.
Kt 
ob.
500000
500200
Dt oq. 200
Korxona kassasidagi naqd pul oy boshida 400 so‘m bo‘lgan, oy 
davomida esa 500.000 kirim bo ‘ldi, oy davomida sarflangan naqd 
pullar 500200 sumni tashkil etdi. Demak, oy oxiriga 200 so'm naqd 
pul kassada qoldi.
Xuddi slninday tuzilish passiv schyotlarda ham ko ‘zga tashla- 
nadi.
90

---

K t oq. = Kt bq. + Kt ob. - Dt ob. 
bunda, Kt oq - kredit oxirgi qoldiq; 
Kt bq. - kredit boshlang‘ich qoldiq; 
Kt ob. - kredit oborot.
Dt ob. - debet oborot;
Dt 
6710 
Kt
bq. 40000
140000
600000
60000
20000
420000
DT 
ob.
KT 
ob.
640000
600000
KT oq. 0
Korxonaning xodim lar oldida mehnat haqi yuzasidan 40.000 
so‘m qarzi mavjud edi, oy davomida esa 600.000 so‘mlik mehnat 
haqi yuzasidan majburiyat k o ‘paydi. Xodimlar oyligidan ushlan- 
gan summalar va to ian g an summalar oy davomida 640.000 so‘mni 
tashkil etdi.
Demak, oy oxiriga korxonaning xodimlar oldida qarzi qolma- 
di, ya’ni:
KT oq. = 40000+600000-640000=0
4.2. Schyotlar rejasi va schyotlarning turkumlanishi
4.2.1. Schyotlarning turkum lanishi
Buxgalteriya hisobi schyotlari haqida yaxshi tushunchaga ega 
boTish uchun ulaming xususiyatlarini o‘rganish zarur. Buxgalteri­
ya hisobi schyotlari o‘zining vazifasi, mazmuni, joylashgan joyiga 
qarab bir necha guruhlarga b o ‘linadi.
Buxgalteriya hisobi schyotlari quyidagi xususiyatiga ko‘ra tur- 
kumlanadi.
91

---

- schyotlaming tuzilishiga ko‘ra;
- k o ‘rsatkichlam ing aks ettirilishiga k o ‘ra;
- balansda aks ettirilishiga ko ‘ra;
- m o ‘ljaliga, tayinlanishiga k o ‘ra.
- Schyot tuzilishiga k o ‘ra ikki turga boiinadi:
- aktiv schyot;
- passiv schyot.
Aktiv schyotlar xo‘jalik m ab lag iarin i aks ettirishga, passiv 
schyotlar esa ular manbalarini aks ettirishga m oljallangandir.
K o‘rsatkichlar aks ettirilishiga k o ‘ra, schyotlar ikki xil bo ladi:
- sintetik schyotlar;
- analitik schyotlar.
Sintetik schyotlar x o ‘jalik m ab lag lari va ular manbalari haqi­
da umumiy hamda qiymat ko‘rinishida m a’lumotlami olish maqsa- 
dida hisob yuritishga m oljallangan.
Analitik schyotlar m aium otlari xo‘jalik m ab lag iari va ulam ­
ing manbalarini nafaqat qiymat, balki natura hamda mehnat o ic h o v
birliklarida ham hisob yuritishga m oljallangandir.
Analitik schyotlar bo‘yicha buxgalteriya provodkalari amalga 
oshirilmaydi.
Balansda qatnashishiga k o ’ra schyotlar ikki xil bo lad i:
- balansdagi schyotlar;
- balansdan tashqari schyotlar.
Balansdagi schyotlar deb, balansda qatnashadigan schyotlarga 
aytilib, ular b o 4yicha ikki yoqlama yozuv amalga oshiriladi.
Balansdan tashqari schyotlar esa 10 ta b o lib , ularda hisob yo- 
zuvlari faqat bir yoqlama olib boriladi.
Tayinlanishi - m o ljalig a k o l a schyotlar 5 xil b o lad i:
Asosiy schyotlar;
Tartibga soluvchi schyotlar;
Taqsimlovchi schyotlar;
Kalkulatsiya schyotlari;
Taqqoslovchi schyotlar.
92

---