Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a a o

Dt 
Aktiv 
Kt 
Dt 
Passiv 
Kt
+ 
_ 
----------
+
Yuqorida ko ‘rinib turganidek, har ikkala turdagi schyotlaming 
ham debet va kredit tomonlari mavjud. Farq shundaki, aktiv schy- 
otlarning debetida ko‘payish, kredit tomonida esa kamayish aks et- 
tiriladi. Passiv schyotlarda esa aksincha, debet tom onida kamayish, 
kredit tomonida esa ko‘payish aks ettiriladi.
M aium ki, schyotlar oy boshiga ochiladi. Bu vaqtda mablag" 
va ular manbalari mavjud b o iib , ular oy boshiga qoldiq deb ata- 
ladi.
Oy davomida xo‘jalik jarayoni natijasida m ab lag ia r va ular 
manbalari harakati (ko‘payishi, kamayishi) oborot deyilib, ularni 
debet yoki kredit tomondaligiga k o ra , debet oborot, kredit oborot 
deb ataladi.
89

---

Aktiv schyotlarda debet oborot oy davomida m ablag iam in g
kirimini, kredit oboroti esa m a b la g ia r oy davomida kamayishini 
bildiradi.Passiv schyotlardagi debet oborot oy davomida m ablag‘ 
tashkil topish manbasi kamayishini, kredit oborot esa oy davom i­
da gi m anba ko‘payishini bildiradi.
Buxgalteriya hisobi schyotlari doimo bosh qoldiq bilan bosh- 
lanib, oxirgi qoldiq bilan yakunlanadi. B a’zi bir yig‘ib taqsimlov- 
chi yoki tranzit schyotlarda bosh qoldiq ham, oxirgi qoldiq ham 
boMmaydi. Chunki ular oy boshiga ochilib, oy oxirida yopiladi. 
Aktiv schyotlardagi oy oxiriga qoldiqni aniqlash uchun, oy boshi­
ga qoldiq summaga debet oborot summasini qo‘shib, kredit oborot 
summasini ayirish orqali topiladi:
Dt oq. = Dt bq. + Dt ob. - Kt ob bunda, Dt oq. - debet oxirgi 
qoldiq; Dt bq. - debet boshlang‘ich qoldiq; Dt ob. - debet oborot;
Kt ob. - kredit oborot.
Buni chizma ko‘rimshida quyidagicha aks ettirish mumkin:
Dt