Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a a o

l.l.I-chizm a. Xa'jalik hisobiga talablar tasnifi
Dastlab buxgalteriya hisobiga buxgaltem ing bajaradigan vazi- 
falari asosida baho berish odat b o ig a n . Jamiyatuing rivojlanib bo- 
rishi bilan hisob ham takomillashib, fan sifatida yuzaga kela bosh- 
lagan.
1941-yilda Amerika buxgalterlar uyushmasi (American Insti- 
tut of Sertified Public Accountants-AICPA) tomonidan “Hisob - 
moliyaviy xususiyatga ega voqea, hodisa va jarayonlarni tasniflash. 
registrlar, schetlarda pul birligida qayd etish ham da natijalami yo- 
zuvlarda ifodalash bilan bog‘liq sa’natdir ”3, degan ta ’rif berilgan. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobatning rivojlanishi buxgalterdan 
hisob ishlarini vuritish bilan birga ichki, tashqi foydalanuvchilarga 
axborot yetkazib berish, rejalashtirish, tahlil qilish va faoliyat nati- 
jalari bo ‘yicha xulosa qilish kabi vazifalami ham bajarishni talab 
etmoqda.
1 B .N id iz , H. A nderson, D K o ld u y ell ‘P rincibles o f A ccounting". М .Ф инансы и эк о ­
комика. 2 0 0 4 г.
7

---

Shu bois 1970-yilda Amerika buxgalterlar uyushmasi (A m eri­
can Institut o f Sertified Public Accountants -AICPA) buxgalteriya 
hisobining funksiyasi “x o ‘jalik subyekti bo‘yicha boshqaruv qaror- 
lari qabul qilish uchun zarur moliyaviy xarakterdagi sifatli axborot- 
lar bilan ta ’minlash”4dan iborat degan xulosani bayon etadi.
Hozirda hisobning uch turidan foydalaniladi (1.1.2-chizma).
1.1.2-chizma. 0 ‘zbekiston Respublikasining hisob tizim i
Sanab o ‘tilgan hisob turlarining birligi 0 ‘zbekiston Respubli­
kasining hisob tizimini tashkil qiladi. Lekin ular vazifalari, tashkil 
qilishning usul-uslubiyoti kabi belgilari bilan bir-biridan farq qila­
di.
Ushbu hisob turlari tadbirkorlik subyektlari va davlat organla- 
rining zarur axborotlarga bo‘lgan talablarini qondirib kelmoqda.
Operativ (Tezkor) hisob - ayrim x o ‘jalik operatsiyalari va ja- 
rayonlarini bevosita ular sodir b o ‘layotgan vaqtida boshqarish 
m aqsadida joriy kuzatish va nazorat qilish tizimi b o iib hisobla- 
nadi. Bu hisobning korxona va uning tarkibiy boMinmalariga joriy 
rahbarlik qilish maqsadida m a’lumotlami operativ ravishda olish 
va ulardan foydalanish uning farq qiladigan belgisi hisoblanadi.
Operativ hisob turli-tuman x o ‘ja lik hodisalarni o ‘z ichiga olib, 
asosan ishlab chiqarishni texnik xususiyatidagi k o ‘rsatkichlar bilan 
ta’minlaydi. U mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha topshiriqlaming