Irrigatsiya va melioratsiya

 
 
 
 
4.3.3-rasm. Tejamkor texnologiyalardan foydalanish 
Mamlakatimiz miqyosida suvni tejaydigan ilg’or texnologiyalarni, jumladan 
tomchilatib sug’orish, egatga plyonka to’shab hamda o’q ariqlar o’rniga 
egiluvchan ko’chma quvurlar yordamida sug’orishni keng joriy etishga alohida 
e’tibor berilmoqda. Faqatgina oxirgi yillarning o’zida 7,6 ming gektardan ortiq 
maydonda 
tomchilatib 
sug’orish 
tizimi 
qurilib, 
muvaffaqiyatli 
tarzda 
ishlatilmoqda. Egatga plyonka to’shab va ko’chma egiluvchan quvurlar yordamida 
sug’orish texnologiyasi 4 ming gektarga yaqin maydonda qo’llanilib, uning asosiy 
qismi paxta maydonlarini sug’orishda ishlatilmoqda. 
Suv resurslaridan foydalanishning samaradorligini oshirishda suvni 
tejaydigan ilg’or texnologiyalarni qo’llash muhim ahamiyatga egaligini hisobga 
olib, 
davlatimiz 
tomonidan 
ushbu 
yo’nalishni rivojlantirish qo’llab-
quvvatlanmoqda. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi 1-Prezidentining 2013 yil 
19 apreldagi «2013-2017 yillar davrida sug’oriladigan yerlarning meliorativ 
holatini yanada yaxshilash va suv resurslaridan oqilona foydalanish chora-

---

68 
tadbirlari to’g’risida»gi qaroriga asosan 2013-2017 yillar davomida jami 25 ming 
gektar maydonda tomchilatib sug’orish tizimi, 45,6 ming gektar maydonda egatga 
plyonka to’shab sug’orish usuli hamda 34 ming gektar maydonda esa o’q ariqlar 
o’rniga ko’chma egiluvchan quvurlar yordamida sug’orish usullari joriy etilishi 
belgilangan. 
5.1. Zamonaviy suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy qilish tartibi (O’zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2018 yil 27 dekabrdagi PQ-4087-sonli qarori va 
Vazirlar Maxkamasining 2013 yil 21 iyundagi PQ-176-sonli qarori
) 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining "Tomchilatib sug’orish 
tizimini va suvni tejaydigan boshqa sug’orish texnologiyalarini joriy etish va 
moliyalashtirishni samarali tashkil etish chora tadbirlari to’g’risida”gi 2013 yil 
21 iyundagi 176-sonli Qaroriga ko’ra: 
1.
Tomchilatib sug’orish tizimini va suvni tejaydigan boshqa sug’orish 
texnologiyalarini joriy etgan qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilariga 
tejalgan suv resurslaridan boshoqli don ekinlaridan bo’shagan maydonlarda 
qishloq xo’jaligi ekinlarini o’stirishda foydalanish huquqi beriladi; 
2.
Davlat dasturi doirasida amalga oshiriladigan tomchilatib sug’orish tizimi 
va suvni tejaydigan boshqa sug’orish texnologiyalari uchun butlovchi qismlarni
ishlab chiqaruvchi ixtisoslashgan tashkilotlarga deklaratsiya qilingan narxlarda 
granula xarid qilish uchun har yillik kvotalar ajratiladi. 
3.
Suvni tejaydigan sug’orish texnologiyasini joriy qilgan yuridik shaxslarga 
beriladigan imtiyozlar. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 
22 oktyabrdagi PF-1478-sonli Farmoni ijrosi yuzasidan fermerlik faoliyatini 
rivojlantirish 
va 
mustahkamlashga 
qaratilgan 
qonunchilik 
bazasini 
takomillashtirish tadbirlari doirasida tomchilatib sug’orish tizimlarini joriy qilgan 
yuridik shaxslarni tomchilatib sug’oriladigan yer uchastkasi bo’yicha 5 yil 
muddatga yagona yer solig’ini to’lashdan ozod etish; 
4.
Respublika miqyosida suvni tejaydigan ilg’or texnologiyalarni, jumladan 
tomchilatib sug’orish, egatga plyonka to’shab hamda o’q ariqlar o’rniga 

---

69 
egiluvchan ko’chma quvurlar yordamida sug’orishni keng joriy etishga alohida 
e’tibor berilmoqda. So’nggi yillarda 8,0 ming gektarga yaqin maydonda 
tomchilatib sug’orish tizimi qurilib, muvaffaqiyatli tarzda ishlatilmoqda. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 21 apreldagi “2013-2017 yillar 
davrida sug’oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va suv 
resurslaridan oqilona foydalanishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari 
to’g’risida” gi PQ-1958-sonli Qaroriga asosan 2013-2017 yillar davomida jami 25 
ming gektar maydonda tomchilatib sug’orish tizimi, 45,6 ming gektar maydonda 
egatga plyonka to’shab sug’orish usuli hamda 34 ming gektar maydonda esa o’q 
ariqlar o’rniga ko’chma egiluvchan quvurlar yordamida sug’orish usullari joriy 
etilishi belgilangan.
5.
O’zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 
“2013-2017 yillarda 
sug’oriladigan yerlar meliorativ holatini yanada yaxshilash va suv resurslaridan 
oqilona foydalanish bo’yicha chora-tadbirlari to’g’risida” gi 2013 yil 19 apreldagi 
PQ-1958-sonli Qaroriga muvofiq 2013-2014 yillarda eksperiment tariqasida 
“Sug’oriladigan yerlar meliorativ holatini yaxshilash jamg’armasi” tomonidan 
ajratilayotgan mablag’larning 5 % igacha qismini tomchilatib sug’orish tizimlarini 
joriy qilayotgan qishloq xo’jaligi ishlab chiqaruvchilariga tijorat banklari orqali 
yillik 6 % li imtiyozli kredit sifatida ajratish.
6.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Tomchilatib 
sug’orish tizimini va suvni tejaydigan boshqa sug’orish texnologiyalarini joriy 
etish va moliyalashtirishni samarali tashkil etish chora tadbirlari to’g’risida” gi 
2013 yil 21 iyundagi 176-sonli qaroriga ko’ra mamlakatimizda tomchilatib 
sug’orish tizimlari va boshqa suv tejovchi sug’orish texnologiyalarini qo’llash 
yo’nalishidagi ilmiy-tadqiqot ishlarini kuchaytirishga xizmat qiladigan “Suv 
tejovchi sug’orish texnologiyalari ilmiy-tadqiqot konsalting markazi” sho’’ba 
korxonasi Irrigatsiya va suv muammolari ilmiy-tadqiqot instituti qoshida tuzildi.
7.
Irrigatsiya va suv muammolari ilmiy-tadqiqot instituti qoshida “Suv 
tejovchi sug’orish texnologiyalari ilmiy-tadqiqot konsalting markazi” sho’’ba 

---

70 
korxonasini tuzish to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi 
vazirligining 2013 yil 22 noyabrdagi 221-sonli buyrug’i imzolandi. 
Paxta xom ashyosini yetishtirishda tomchilatib sug’orish texnologiyalaridan 
keng foydalanish uchun qulay shart-sharoitlar yaratishga oid kechiktirib 
bo’lmaydigan chora-tadbirlar to’g’risidagi 2018 yil 27 dekabrdagi PQ-4087-sonli 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori natijasida g’o’za yetishtirishda 
tomchilatib sug’orish tizimini joriy qilishni yanada kengaytirishning ustuvor 
yo’nalishlari belgilangan: 
1.
G’o’za yetishtirishda tomchilatib sug’orish texnologiyalaridan foydalanish 
bo’yicha loyihalarni amalga oshirayotgan paxta xom ashyosi ishlab 
chiqaruvchilarini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashning ta’sirchan tizimini joriy 
etish, tomchilatib sug’orish tizimlari va ularning butlovchi qismlarini ishlab 
chiqaruvchilarni rag’batlantirish mexanizmini takomillashtirish; 
2.
Mavjud suv resurslaridan samarali foydalanish, tomchilatib sug’orish 
yo’li bilan g’o’za yetishtirish sohasidagi innovatsion g’oyalar, ilmiy-tadqiqot 
ishlanmalari, zamonaviy texnologiyalar va ilmiy yutuqlarni keng joriy etish; 
3.
Respublika hududlarining tuproq-iqlim va boshqa sharoitlarini hisobga 
olgan holda tomchilatib sug’orish texnologiyalarini qo’llash uchun ilmiy-amaliy va 
uslubiy asoslarini shakllantirish; 
4.
Tomchilatib 
sug’orish 
texnologiyalarini 
qo’llagan 
holda 
paxta 
yetishtirishda foydalaniladigan 
qishloq xo’jaligi texnikasi, mashina 
va 
mexanizmlarni, shuningdek, mineral o’g’itlar ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish;
5.
Sug’orishning suvni tejaydigan texnologiyalarini joriy etish va undan
foydalanish bo’yicha mutaxassis kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va 
malakasini oshirishni tashkil etish, va boshqalar belgilab o’tilgan. 
Zamonaviy suvni tejaydigan texnologiyalarning afzalliklari 
Ekinlarni sug’orishda suv tejovchi istiqbolli usullarni qo’llashda 
yomg’irlatib sug’orishda dalaga suv berish miqdori 20-25 % gacha kamayadi, yer 
ostidan sug’orishda dalaga suv berish miqdori 25-30 % gacha kamayadi, 

---

71 
tomchilatib sug’orishda dalaga suv berish miqdori odatdagidan 35-65 % gacha 
kamayadi, egat olinmaydi.