Irrigatsiya va melioratsiya

 
bo’yicha normativ xarajatlar; 
Bf –fermer sug’oriladigan yerlar bonitet ballari;
B – suv iste’molchilari uyushmalari
 
bo’yicha sug’oriladgan yerlar o’rtacha boniteti; 
Wff – fermer xo’jaligiga xaqiqatdan olingan suv xajmi. 
Wfl – fermer jo’jaligiga ajratilgan suv xajmi. 
n – suv iste’molchilari uyushmalari joylashgan xududning suv bilan 
ta’minlanganlik darajasi, (loyixada n= 3); 
B = (Bf1 * Wnettof1 +… + Bfi*Wfnetto)/(Wf
1
+ … +Wfi) 
Irrigatsiya tizimlari xavza boshqarmalari bo’yicha bo’ladigan solishtirma 
Xarajatlarni MX
ithb
deb belgilaymiz. Unda, irrigatsiya tizimlari xavza boshqarmalari 
va irrigatsiya tizimlari boshqarmalari tarkibidagi har bir suv iste’molchilari
uyushmasining umumiy to’lovi quyidagi miqdorda bo’ladi: 

---

342 
Σ U
sfui
= (MX
itb
+ MX
ithb
) * W
sfui
/ ΣW
sfuithb 
, so’m/m
3 
. 
Fermerga suv iste’molchilari uyushmasi tomonidan, irrigatsiya tizimlari 
boshqarmalari va irrigatsiya tizimlari xavza boshqarmalari tomonidan 
ko’rsatilgan xizmatlarga haq to’lash miqdorlarini hisoblashda yuqorida 
keltirilgan uslubiyatdan foydalanish tavsiya etiladi. 
19.2. Fermer xo’jaliklarini suv bilan ta’minlanganligi 
Fermer xo’jaliklarini suv bilan ta’minlanganligi quyidagi masalalarni hal qilish 
bilan bog’liq:

sug’oriladigan yerlarni suv bilan ta’minlanganlik bo’yicha rayonlashtirish; 

har bir tizim uchun baholarni belgilash: mashinali sug’orish; suv 
omborlaridan sug’orish; yer osti suvlari hisobiga sug’orish; kollektor-zovur va 
oqova suvlardan foydalanish hisobiga sug’orish; 

iste’molchilarga yetkazib beriladigan suvning sifatini baholash mezonlarini
yaratish;

qishloq xo’jaligi mahsulotlarini suvga talabini Hisobga olish (paxta, sholi, 
chorva va x.k.);

Qishloq xo’jaligi mahsulotiga kutilayotgan bozor kon’yukturasini hisobga 
olgan holda qishloq xo’jaligi ekinini sug’orish uchun suv berish tartibini ishlab 
chiqish; 
Davlatlararo suv bo’linishi bilan bog’liq masalalarni yechish, aynan, xalqaro 
ahamiyatdagi irrigatsiya va melioratsiya ob’ektlaridan foydalanish bilan bog’liq
xarajatlarni qoplash. 
Sug’orish manbai xo’jalik ichki sug’orish tizimlarini suv bilan ta’minlashi 
75% dan yuqori bo’lgan yillarda xo’jalikda suv tarqatish suvdan foydalanish 
rejasiga qat’iyan rioya qilgan tartibda amalga oshiriladi. Kritik davrlarda, ya’ni 
sug’orish manbai xo’jalik sug’orish tizimlarini suv bilan ta’minlashi 75% dan kam 
bo’lgan yillarda Irrigatsiya tizimlari xavza suv boshqarmalari va suv iste’molchilari
uyushmalarda suvdan navbat bilan foydalanish rejasi qo’llaniladi. 
Suvdan navbat bilan foydalanishdagi asosiy maqsad – suvdan tejab 
foydalanish, sug’orish tarmoqlariga navbat bilan suv berilishi natijasida suv 

---

343 
isrofgarchiligini kamaytirish va qishloq xo’jalik ekinlarini o’z vaqtida suv bilan 
ta’minlashdir. 
Suvdan navbat bilan foydalanish rejasi bo’yicha xo’jalik ichki sug’orish 
tarmoqlariga rejalangan suv sarfi emas, balki cheklangan (limit) suv sarfi beriladi. 
Limit suv sarfi quyidagicha aniqlanadi: 
;
.
.
т
с
бр
режа
лим
К
Q
Q


l/s 
Suv bilan ta’minlanish koeffitsiyentini irrigatsiya tizimlari havza suv 
boshqarmalari belgilaydi.
Suvdan navbat bilan foydalanish – Xo’jalik ichida almashlab ekish 
massivlararo, brigadalararo (bo’limlar) va suv istemolchilar uyushmalari tarkibidagi 
fermerlararo o’tkaziladi.