Irrigatsiya va melioratsiya

2-chi usul: Ekiladigan maydonlardagi tuproq faol qatlamidagi namlik 
tanqisligiga asoslangan suvdan foydalanish rejasini tuzish. 
Bu usulning asosiy formulasi quyidagicha ifodalanadi: 
)
(
)
1
(
)
(
5
,
0
3
2
1
1
o
t
t
t
HB
t
t
t
P
P
K
K
K
E
h
Z












,mm. 
Bu formulada: Z
t
- tuproq faol qatlamidagi namlik tanqisligi, mm; 

t
va 

t-1
- dekadadagi tuproq faol qatlamining, sug’orishdan oldingi namligi, (nvga 
-nisbatdan); 

nv - tuproq faol qatlamining dala chegaraviy namligi, (tuproqning hajmiy massasi 
hisobidan); 
h
t
– tuproqning faol qatlami balandligi qiymati, m; 
P
t
– dalaga tushgan yomg’ir qatlamining qiymati, mm ( «t» – dekada davomida); 
R
o
– hisobga olinmaydigan, yomg’ir qatlamining qiymati; 

- yomg’irdan foydalanish darajasini belgilaydigan koeffitsiyent, 
Agrda R
t
< R
o
bo’lsa, 

=0; P
t
>P
o
bo’lsa

>0,5 deb qabul qilinadi; 
K
1
- tuproq faol qatlamidan pastga shamilayotgan suv oqimini ko’rsatgich 
koeffitsiyenti; 
K
2
– sug’oriladigan dala yuzidan tashlandik suv oqimi ko’rsatgichi sifatida chiqib 
kelayotgan suv oqimi
koeffitsiyenti; 
K
3
– ekinlarni yer osti sizot suvlardan foydalanish darajasini hisobga oladigan 
koeffitsiyent; 
E - suvni yer betidan bug’lanishi va ekinlar yaproqlaridan tranasos stantsiyasi
piratsiya sifatida bug’lanadigan jami evapotranasos stantsiyasi piratsiya miqdori 
mm, 
Evapotranspiratsiya quyidagi formula yordamida hisoblanadi: 
E = 0,00048 (K
b 
.
K
3
.
(25+t)
2
.
(100-S
0
), mm 
Bu formulada: K
b
– ekinning bioligik koeffitsiyenti; 
K
3
– gidromodul tumanni iqlimiy sharoitini hisobga oladigan koeffitsiyent; 
t - havo haroratining qiymati, S
o
; - havoning nisbiy namligi, %. 
Hisoblangan Z
t
va E
t
ning qiymatlari aloxida qaydnomaga kiritiladi. 

---

331