ҚИРҚ олтинчи илмий-амалий конференцияси материаллари

va 
boshqa 
sanoat 
chiqindilari 
asosidagi 
to‘ldiruvchilar
. Hozirgi vaqtda yog‘och chiqindilardan yog‘ tolali va yog‘och qipiqli 
plitalar va bosha qurilish materiallari olishda, qog‘oz-seluloza, gidroliz sanoatidan keng 
foydalaniladi. Yog‘och chiqindilardan tashqari boshqa qishloq xo‘jaligi mahsulotlari 
chiqindilari (g‘o‘za poya,sholipoya,zig‘irpoya va boshqalar)dan to‘ldiruvchi sifatida 
betonda qo‘llash mumkin. 
Sun’iy g‘ovak to‘ldiruvchlar 
O‘rta osiyo mintaqasida industrial qurilishni keng taraqqiyoti uchun mahalliy xom 
ashyo resurslari asosida yangi sun’iy g‘ovak to‘ldiruvchilarni ishlab 
chiqarishni yo‘lga qo‘yish zarur. O‘zbekiston viloyatlarida ham sun’iy g‘ovak 
to‘ldiruvchi xom ashyolari bisyor. 
Sun’iy g‘ovak to‘ldiruvchilarga quyidagilar kiradi 
-Keramit 
-Vermuklit
-Agloporit
-Shlakli pemza 
-Ko‘pchigan perlit 
KERAMZIT
-Issiqlikni izolatsiya qiluvchi devorbop panellar, monolit devorlar 
va har xil yuk ko‘taruvchi konstruksiyalar tayyorlashda yengil g‘ovak to‘ldiruvchilarni 
ishlatib yengil betonlar olish imkonni beradi. 
Qatlam tayyorlovchi quritish agregati, 
1-korpus; 2-qabul 
bunkeri; 3-material miqdorini ko‘rsatuvchi; 4- yuqori qiya panjar; 5-
pastki qiya panjara; 6- termopora; 7- to‘kuvchi baraban. 
Sun’iy g‘ovak to‘ldiruvchining eng ko‘p ishlatiladigan turi bu 
keramzitdur. 
Gil tuproqning ba’zi turlari kuydirishda ko‘pchiydi va bunday 
gillar asosida keramzit olinadi. Keramzit ishlab chiqarishda 
xomashyo sifatida cho‘kindi jinslarga kiruvchi gil jinslari ishlatiladi. 
Xomashyo materiali sifatida metomorfik tog‘ jinslariga mansub 
toshsimon gilli jinslar-gil slaneslar va argilitlar ishlatiladi. 
VERMUKLIT-
mahsulotning qo‘llanilishi alohida ta’kidlash lozim. O‘rta 
osiyoda yagona vermuklit rudalari Qoraqolpag‘iston Respublikasining Tebinbuloq 
konida joylashgan bo‘lib, bugungi kunda Respublikamizda undan qurlish materiallari 
ishlab chiqarishda qo‘llash yo‘lga qo‘yilgan. Shuni aytish mumkinki 20 sm qalinlikda 
to‘kilgan vermuklit issiqlik o‘tkazish bo‘yicha 1.5 mt qalinlikdagi beton devorga 
ekvivalentdir. Chordoq orayopmalriga 5 sm qalinlikda to‘kilgan vermuklit issiqlik 
yo‘qotishni 75 % ga, 10 sm qalinlikdagi esa 92% ga kamaytiradi. 
AGLOPORIT
-ishlab chiqaruvchi korxonalarda asosiy xomashyo materiallari 
sifatida gilli jinslar ishlatiladi. Aglomeratsiya uchun yaroqli gilli jinslar 
(suglinok,suppes,lyosslar) Respublikamiz xududida ko‘p uchraydi shu sababli mahalliy 
xomashyolar asosida agloporit ishlab chiqarishni kengaytrish mumkin. Xomashyo 
materiallar sifatida turli sanoat chiqindilari, ayniqsa yogli tarkibli chiqindilardan 
foydalanish istiqbolli hisobalandi. 

---

~ 119 ~ 
Agloporit ishlab chiqarishni ko‘mir qazish va ko‘mirni boyitishda chiqadigan 
chiqindilar asosida kengaytrish mumkin. 
SHLAKLI PEMZA
- shalakli pemza asosan dommna shlaklarida olinadi, 
ko‘milgan shlaklar emas balki bevosita domna pechalaridan chiqgan qizigan-suyuq 
holatdagi shlak eritmasi qayta ishlanadi. Tannarxiga kelsak shlakli pemza eng arzon 
sun’iy g‘ovak to‘ldiruvchi hisoblandi. 
Shlakli pemza chaqiqtoshning donalari agloporit singari ochiq g‘ovakli o‘tkir 
burchakli shaklga ega bo‘lib, donalari orasidagi bo‘shliqning kattaligi bilan farqlanadi.
Shlakli pemza yopiq g‘ovakli yumshoq shakldagi shag‘alni ham ishlab chiqarish 
texnologiyasi ham mavjud.