Iqtisodiyoti

Asosiy qishloq xo‘jaligi ekinlari, bog‘lar va tokzorlarning 
tuproqlarining bir bonitet baliga nisbatan hisoblangan me’yoriy 
hosildorligi
Qishloq xo‘jaligi ekinlari
va ko‘p yillik daraxtlar 
Tuproqning bir bonitet baliga
nisbatan me’yoriy hosildorligi, 
sentner/ga
Sug‘oriladigan yerlarda 
G‘o‘za 
0,4 
Boshoqli don ekinlari 
0,6 
Tamaki 
0,45 
Sholi 
0,7 
Bir yillik o‘tlar (yashil yem-xashak) 
3,0 
Sabzavotlar 
3,0 
Poliz mahsulotlari 
2,7 
O‘tgan yillardagi beda
2,0 
Don uchun makkajo‘xori 
0,75 
Yem-xashakbop ildizmevali 
o‘simliklar 
9,0 
Kartoshka 
2,0 
Bog‘lar (o‘rta hisobda)
0,6 
Tokzorlar (o‘rta hisobda)
0,8 
Lalmi yerlarda 
Kuzgi bug‘doy
0,25 
Kuzgi arpa 
0,20 
Bahorgi no‘xat 
0,12 
Manba: qishloq xo‘jaligi ekin maydonlarining me’yoriy qiymatini aniqlash tartibi 
to‘g‘risidagi Nizom
. 

---

101 
1 gektar maydondagi asosiy qishloq xo‘jaligi ekinlarining 
me’yoriy unumdorligi tegishli ma’muriy mintaqadagi me’yoriy qiymatni 
aniqlash davridan oldin yuzaga kelgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini 
realizatsiya qilishning o‘rtacha yillik narxlariga bog‘liq ravishda qiymat 
ifodasida quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 

Um = Hm 

 No‘y
Bunda: 
Um
– 1 ga qishloq xo‘jaligi ekinlarining me’yoriy unumdorligi, 
ming so‘m; 
Hm
– qishloq xo‘jaligi ekinlarining me’yoriy hosildorligi, 
sentner/gektar; 
No‘y
– dehqon bozorlarida sotiladigan qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlari tegishli turiga o‘rtacha yillik narx, ming so‘m/sentner, 
paxta xomashyosi va boshoqli don ekinlarining xarid narxi ming 
so‘m/sentner;
Sug‘oriladigan 1 gektar haydov yerdan olinadigan hisoblab 
chiqilgan foydani aniqlashda har bir qishloq xo‘jaligi tovar ishlab 
chiqaruvchisi bo‘yicha qishloq xo‘jaligi ekin maydonlarining me’yoriy 
qiymatini aniqlashning shu yildan oldingi yilda shakllangan ekin 
maydonlari tuzilmasi qo‘llaniladi. 
Har bir qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchisi bo‘yicha 
oldingi yil uchun qishloq xo‘jaligi ekin maydonlari to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar davlat statistika ma’lumotlari asosida aniqlanadi. 
Ma’lumotlar statistika organlari tomonidan “Yergeodezkadastr” davlat 
qo‘mitasiga har yili 1-aprelgacha taqdim etiladi. O‘tgan yildagi ekin 
maydonlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar mavjud bo‘lmagan taqdirda 
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligining mintaqaviy 
bo‘linmalari tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlari bo‘yicha joriy yilda 
qishloq xo‘jaligi ekinlarini joylashtirish rejasiga muvofiq ekin 
maydonlari tuzilmasi qo‘llaniladi. 
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining asosiy turlari bo‘yicha 
foydaning hisoblab chiqilgan miqdori qishloq xo‘jaligi ekin maydonlari 
sifatidan kelib chiqib foizlarda mahsulot qiymatiga va tuman bo‘yicha 
o‘rtacha tuproqlarning har bir klassi bo‘yicha mahsulotlarni 
yetishtirishga o‘rtacha xarajatlarga bog‘liq ravishda O‘zbekiston 
Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Moliya vazirligi tomonidan 
hisoblab chiqiladi. 

---

102 
Mahsulot qiymati to‘g‘risidagi o‘rtacha ma’lumotlar va biror-bir 
o‘simlik bo‘yicha qishloq ho‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishda o‘rtacha 
xarajatlar mavjud bo‘lmagan taqdirda boshoqli don ekinlari bo‘yicha 
hisoblab chiqilgan ma’lumotlar qo‘llaniladi.
Sifati turlicha bo‘lgan yerlar bo‘yicha 1 gektar sug‘oriladigan 
haydov yerdan olinadigan foydaning hisoblab chiqilgan miqdori 
quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
n
n
n
n
EM
EM
FMe
EM
Umqxe
FMe
EM
Umqxe
ch
Fh
+
+


+
+


=
...
100
...
100
.
..
1
1
1
1
Bunda: 
Fh.ch.
– 1 gektar sug‘oriladigan haydov yerdan olinadigan 
hisoblab chiqiladigan foyda, ming so‘m;
Umqxe
1,…,
Umqxe
n
– qishloq xo‘jaligi ekinlarining me’yoriy 
unumdorligi, ming so‘m/gektar; 
EM
1,…,
EM
n
– ekin maydonlari, ga 
FMe
1,…,
FMe
n
– tuproq sifati turlicha bo‘lgan yerlarda turli xil 
ekinlardan olinadigan qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi foydasining 
hisoblab chiqilgan miqdori, foizlarda. 
1 gektar sug‘oriladigan haydov yerning me’yoriy qiymati quyidagi 
formula bo‘yicha aniqlanadi: 
100
.
.
3
2
1




=
P
K
K
K
ch
Fh
YQm
Bunda: 
YQm
– sug‘oriladigan haydov yerning me’yoriy qiymati, 
ming so‘m/gektar; 
Fh.ch.
– sug‘oriladigan haydov yerdan olinadigan hisoblab 
chiqilgan foyda, ming so‘m/gektar;
P
– hisoblab chiqiladigan foydaning kapitallashuvi foizi. 
Hisoblab chiqilgan foydaning kapitallashuvi foizi 5% miqdorida qabul 
qilinadi. 
K
1
– xo‘jalik yuritish va qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi 
intensivligi darajasi hisobga olinadigan mintaqaviy koeffitsiyent;
K
2
– sug‘orish uchun suv chiqarish usuli hisobga olinadigan 
koeffitsiyent; 
K
3
– hosilning nobud bo‘lish foizi hisobga olinadigan 
koeffitsiyent; 

---

103 
4.6-jadval