Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-18- 
 
 
kompyuterda  saqlanuvchi  hamma  tillar  uchun  translyatorga  ega  bo‘lganlar. 
Foydalanuvchilar nuqtai nazarida dasturiy ta‘minlash tekin edi.  
1969 yilda IBM va boshqa kompyuter ishlab chiqaruvchilar o‘zlarining apparat 
va dasturiy mahsulotlariga alohida narxlar belgilanganlaridan keyin vaziyat o‘zgardi. 
Dasturiy  ta‘minot  bilan  apparat  ta‘minotining  bunday  ajratilishi  foydalanuvchilarga 
o‘zlarining  ehtiyojlari  bo‘lgan  va  qadrlagan  dasturiy  ta‘minotgagina  investisiya 
qilishlariga imkoniyat yaratdi. Masalan, hozirgi paytda xaridorlar o‘zlari uchun zarur 
bo‘lgan til bo‘yicha translyatorlarnigina sotib oladilar. Sotib olingan kompyuterlarda 
esa barcha translyatorlar qo‘llab-quvvatlanmaydi. Bu  ko‘plab dasturchi  firmalarning 
yaratilishiga  olib  keldi  va  dasturiy  ta‘minotning  mustaqil  industriyaga  aylanishiga 
sabab bo‘ldi. 
Uchinchi  avlod  tomonidan  kiritilgan  yana  bir  muhim  tushuncha  kompyuterlar 
oilasining teskari bir biriga mosligi bo‘ldi. Bu davrda IBM o‘z tizimida 360 tizimini 
teskari  moslik  bilan  taqdim  eta  olardi,  chunki  o‘sha  mashina  tiliga  asoslangan 
meynfreymlar tizimining turli o‘lchamlari edi. Bu korxonalarga priferiya jihozlariga 
va  yangi  tizimlarini  ishga  tushirish  va  dasturlarni  modifikasiyalashga  sarf-xarajat 
qilmasdan o‘z kompyuterlarini modernizasiyalash imkonini berdi. 
Uchinchi avlod davrida mini EHMlarni ishlab chiqish va joriy etishga ham joy 
ajratilgan.  1960-yillarning  boshiga  qadar  qurilgan  kompyuterlar  universal  tizimda 
bo‘lib, faqat eng yirik kompaniyalarigina ularni sotib olish va foydalanish imkoniga 
ega edi. Darvoqe, Meynfreymlar uchun katta tez va o‘ta qimmat tizimlar tomonidan 
qoldirilgan  bo‘shliqni  to‘ldirish  uchun  uncha  qimmat  va  katta  bo‘lmagan 
kompyuterlarga  talab  mavjud  edi.  Bir  qancha  novatorlar  bu  ehtiyojni  tan  oldilar  va 
1960  yillarda  uncha  katta  bo‘lmagan  kompyuterlar  ishlab  chiqarish  uchun  yangi 
firmalar yaratdilar. 1965 yilda Digital Equipment Corporation (
DEC
) birinchi tijorat 
uchun  imkoniyatli  bo‘lgan  minikompyuterlar 
PDP
-8ni  chiqardi  (Programmed  Data 
Processor).  Uni  xonaning  burchagiga  osongina  joylashtirsa  bo‘lar  va  kompyuter 
operatoridan  to‘liq  ish  kuni  talab  qilmas  edi.  U  taqsimlangan  vaqt  operasion 
tizimidan foydalanar  va shu binoning o‘zida bir necha foydalanuvchi  har  xil  joydan 
undan  foydalanishga  imkoniyat  yaratar  edi.  Uning  qiymati  meynfremlar  an‘anaviy 
tizimi qiymatining chorak qismi atrofida bo‘lib, uncha katta bo‘lmagan kompaniyalar 
ham kompyuter sotib olish imkoniyatiga ega edi. Bu biznes va ilmiy maqsadlar uchun 
uncha  katta  bo‘lmagan  kompyuterlarga  talab  mavjudligini  tasdiqladi  va  1971  yilda 
bozorda 25 dan ortiq minikompyuter ishlab chiqaruvchilar mavjud edi. 
Uchinchi avlod kmpyuterlarining o‘ziga xos tomonlari quyidagilar hisoblanadi. 
1. Ular  ikkinchi  avlod  kompyuterlariga  nisbatan  ancha  quvvatdi  edi.  Ular 
sekundiga 1 mln.ga yaqin operasiyalarni bajarishga qodir edi. 
2. Ular ikkinchi avlod kompyuteriga nisbatan kichik shuning uchun kamroq joy 
talab qilardi. 
3. Ular  ikkinchi  avlod  kompyuterlariga  nisbatan  kam  energiya  (quvvat)  talab 
qilar va  kam  issiqlik tarqatar  edi. Uchinchi  avlod kompyuterlari  joylashtirilgan bino 
avvalgidek kondisioner bilan jihozlanishi zarur. 
4. Ular ikkinchi avlod kompyuterlariga nisbatan ishonchliroq va apparatlarning 
to‘xtab qolishga moyiligi kam xizmat ko‘rsatish qiymati ancha arzon edi. 

---