"iqtisodiyot va menejment "

 Мм
 
 
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning asosiy yo`llaridan biri mavjud 
ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshilashdir. Ulardan samarali 
foydalanish masalasi ayniqsa, bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida yanada 
dolzarblashadi. Shuning uchun ham O`zbekistonda ulardan har tomonlama unumli 
foydalanishga alohida e`tibor berib kelinmoqda. 
Ishlab chiqarish quvvatlaridan qanchalik to`la va unumli foydalanilsa, ko`proq 
mahsulot ishlab chiqariladi, mahsulotning tannarxi kamayadi, korxonaning foydasi va 
samaradorligi oshadi. Korxonaning ishlab chiqarish quvvati vaqt birligi ichida 
belgilangan assortiment va nomenklatura, mavjud dastgohlar, ishlab chiqarish 
maydonlaridan to`liq foydalanilgan holda mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatini 
ifodalaydi. Korxonaning ishlab chiqarish quvvati natura birligida o`lchanadi. 
Masalan, metallurgiya sanoatida ishlab chiqarish quvvati tonnada, to`qimachilikda 

---

77 
yigirilgan ip tonnada, gazlamalar metrda, avtotraktor tarmoqlarida avtomobillar va 
traktorlar donalab o`lchanadi. Ishlab chiqarish quvvati korxonaning texnik darajasi, 
unumdorligi, kadrlar malakasi, xom ashyolarninг sifati va mahsulotlarning 
assortimentiga qarab o`zgara boradi. 
Ishlab chiqarish quvvatini hisoblash uchun quyidagi ma`lumotlar bo`lishi lozim: 
a)
mavjud uskunalar va agregatlarning soniga (ta`mirlashdagi uskunalar) 
rejalashtirish davrida yangidan kiritilgan uskunalar qo`shiladi, Lekin jismoniy va 
tabiiy sharoit ta`sirida emirilgan uskunalar hisobga kiritilmaydi; 
b)
korxonalar va tsexlarning ishlab chiqarish maydonlari haqidagi ma`lumot; 
c)
korxonalarning ish rejimi, ya`ni smenalar soni, ish vaqti fondi; 
d)
uskunalar, agregatlarning unumdorlik normasi. 
Ishlab chiqarishda turli uskunalardan foydalanish, korxonaning quvvati asosiy 
texnologik jarayonlarni bajaradigan yetakchi tsexlar, bo`linmalar yoki agregatlarning 
quvvatlariga binoan hisoblanadi. 
Turli korxonalarning ishlab chiqarish quvvatini hisoblashda ularning 
xususiyatlari inobatga olinadi va quyidagi formula yordamida hisoblanadi: