"iqtisodiyot va menejment "

Mehnat buyumlariga
xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yarim tayyor mahsulotlar, yoqilg’i, 
elektr quvvati, ta`mirlash uchun ehtiyot qismlar va h.k.lar kiradi. 
Mehnat 
vositalariga
mashina va mexanizmlar, asbob-uskunalar, yuk tashuvchi va uzatuvchi 
vositalar, komp'yuter va laboratoriya anjomlari, bino va inshootlar kiradi. 
Mehnat buyumlari va vositalarining birgalikda qiymat shaklida ifodalanishi 
ishlab chiqarish fondlarini
tashkil etadi. Ular ishlab chiqarish jarayonida qatnashish 
roliga ko`ra
asosiy va aylanma fondlarga
ajratiladi. Mehnat qurollari asosiy 
fondlarni, mehnat buyumlari esa aylanma fondlarni tashkil etadi. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlari
deb ishlab chiqarish jarayonida uzoq davr 
bevosita va bilvosita qatnashadigan, moddiy boyliklar yaratishda ishtirok etadigan 
hamda tabiiy shaklini saqlagan holda o`z qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotga 
asta-sekin, to`zishiga qarab o`tkazib boradigan mehnat vositalariga aytiladi. Ular ish 
bajarishda, xizmat ko`rsatishda va mahsulot ishlab chiqarishdа qatnashadilar. Ishlab 
chiqarish jarayonini amalga oshirish uchun sharoit yaratadilar. Mehnat buyumlari va 
tayyor mahsulotlarni saqlash va ularni bir o`rindan ikkinchi o`ringa tashish kabi 
ishlarni bajarish uchun xizmat qiladilar. Asosiy fondlar ulardan foydalanish 

---

68 
maqsadiga ko`ra ishlab chiqarishda bevosita va bilvosita qatnashishiga qarab, ular 
ishlab chiqarish jarayonida qatnashadigan va qatnashmaydigan fondlarga ajratiladi. 
Ishlab chiqarishda qatnashadigan asosiy fondlar
ning maqsadi moddiy 
boyliklar yaratishda ishtiroк etishga qaratilgan bo`lsa, 
ishlab chiqarishda 
qatnashmaydigan asosiy fondlar
ning maqsadi xodimlarning moddiy va madaniy 
ehtiyojlarini qondirishdan iboratdir.