"iqtisodiyot va menejment "

Boshqarishga tizimli-holatli yondashuv.
Boshqarishga tizimli yondashuv, bu 
eng avvalo, boshqarilayotgan ob`yektni murakkab ijtimoiy-iqtisodiy, dinamik tizim 
deb qarash, ya`ni, bir necha elementlarni hamohang, o`zaro bog’liq ishlashini tushu-
nish kerak. 
Boshqarishga tizimli yondashuv mohiyati quyidagilardan iborat: 

masalani aniq qo’yilishi va maqsadli boshqarishni shakllantirish; 

qo`yilgan masalani yechilishi tufayli eng katta samaraga erishish; 

maqsadni miqdoriy baholash, yutuqlarga erishish uslublari va vositalari. 
Boshqarishga tizimli yondashuv har qanday murakkab tizimning elementi 
hisoblanadi. Eng oxirgi tizim 
supertizim
deb qaraladi. Masalan, korxona tarmoq deb 
ataluvchi murakkab tizimning bo`lagi bo`lsa, tarmoq o`z navbatida iqtisodiyotning 
bo`lagi bo`ladi. Demak, iqtisodiyotni supertizim desak bo`ladi. Boshqarishga tizimli 
yondashish – bu ko`plab o`zaro bog’liq muammolarning samarali yechimidir. Uning 
qo`llanilishi aniq maqsadlarni shakllantirishga, masalalar ko`lamini oldindan bilish, 
tizim doirasida boshqaruvchi va boshqariluvchilarni ajratish, boshqaruv qarorlarini 
amalga oshirishda mas`uliyat va javobgar shaxslarni aniqlashda ko`maklashadi.
Har qanday rahbarga tizimli yondashuv zarur. Rahbar umumiy holatni odindan 
ko`ra bilishi, lozim bo`lsa kerakli holat va imkoniyatlarni hisobga olib boshqaruv 
qarorini chiqarishi kerak. 

---

53 
Tizimli yondashuv rahbarga mehnat jamoalari ishini umumiy baholashga 
ko`maklashadi, hamda ishni muvofiqlashtirib beradi. Biroq, hamma vaqt ham u ijobiy 
natija beravermaydi. Boshqaruv funktsiyalari ijro etilayotganda korxona turlariga, 
ular orasidagi farqlarga e`tibor berish kerak. Masalan, ishlab chiqaruvchi korxonalar 
qishloq xo`jaligi korxonalaridan keskin farq qiladi, garchi har ikkisi korxona deb 
yuritilsa ham. Bu jiddiy farqni holatli o`zgaruvchi deyiladi. Ular ikki xil bo`ladi: 
ichki va tashqi. Korxonaning katta-kichikligi, resurslari, uskunalari, funktsional 
boshqaruv tizimi va orasidagi bog’liq ichki holatli o`zgaruvchilarni tavsiflaydi. 
Korxonalar bir-biridan ichki xossalari bilan farqlanadi. Masalan, me`moriy qurilishi 
va tuzilishi bilan maktab, litsey binolari fabrika va zavod binolaridan farq qiladi. 
Korxonadagi tashqi holat omillariga tashqi holatli o`zgaruvchilar deyiladi. Bular: 
raqobatchilar, mahsulot iste`molchilari, xom ashyo yetkazib beruvchilar, ijtimoiy 
omillar, davlat boshqaruvi va boshqalar. Boshqaruv qarorlarini chiqarishda ichki va 
tashqi holatli o`zgaruvchilarni hisobga olish kerak, chunki ikkala holda ular korxona 
faoliyatiga turlicha ta`sir ko`rsatishi mumkin.