«iqtisodiyot» kafedrasi shermatov axmadulloninig «makroiqtisodiyoti» fanidan

A.Smitning mutlaq ustunlik nazariyasi
Shu paytga qadar yuzaga kelgan barcha xalqaro savdo nazariyalari xalqaro

savdoni erkinlashtirish barcha mamlakatlar uchun foyda keltiradi, degan fikrni ilgari suradi. Erkin tashqi savdoning zarurligi va foydaliligi to'g'risida dastlabki

nazariyalardan biri esa A.Smitning mutlaq ustunlik nazariyasidir. Bu nazariyaga

ko'ra har bir mamlakat mavjud sharoitlar va resurslarning o’ziga xosligiga tayangan holda ma’lum bir tovarni eng kam xarajatlar hisobiga (yoki vaqt birligida bu tovarni eng ko'p) ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. Shunday ekan, mamlakat mutlaq ustunlikka ega bo'lgan tovar ishlab chiqarishga ixtisoslashadi va ushbu tovarning o'z iste'molidan ortiqcha qismini sotadi hamda boshqa tovarlarni sotib oladi. Chunki bu tovarIar ularni ishlab chiqarishda mutlaq ustunlikka ega bo'lgan davlatlarda ancha arzon ishlab chiqarilgan bo'ladi. Natijada har ikki davlat ham kam resurs sarflab ko'proq mahsulotga ega bo'ladi.

Masalan, O'zbekiston asosan paxta mahsulotlarini yetishtirishga

ixtisoslashganligi uchun boshqa mahsulotlarga nisbatan ko'proq shunga e'tiborni

qaratishi lozim. Chunki O'zbekiston qishloq xo'jaligi, ob-havosi va qolaversa butun respublika sharoiti paxta yetishtirishga moslashgan va unga kam miqdorda mehnat va moliyaviy resurslarni sarf qilib, yuqori hosil olish texnologiyasiga ega.

Shuningdek boshqa mamlakatlar ham o'zlari ixtisoslashgan sohaga ko'proq e'tibor

qaratishsagina dunyo bo'yicha ko'proq mahsulot ishlab chiqariladi va xalqaro

savdoda ham katta muvaffaqqiyatlarga erishish mumkin. Demak, shu yo'l bilan

dunyo aholisining talablarini maksimum qondirish imltoniyatiga erishiladi.

Ammo qaysidir mamlakat hech bir mahsulot ishlab chiqarish bo'yicha dunyoda

mutlaq ustunlikka ega bo'lmasligi mumkin. Xo'sh bu mamlakat hamma tovarlarni

chetdan keltiradimi? Agar shunday bo'lsa importni qaysi mablag'lar hisobiga

moliyalashtiradi? Bu savolga javob berish borasida mutlaq ustunlik nazariyasi boshi berk ko'chaga kirib qoladi.