Iqtisodiyot” kafedrasi “mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot” fanidan o`quv-uslubiy majmua

Mehnat bozorini tartibga solish

Mehnat bozorini davlat tomnidan tartibga solishning asosiy yo’nalishlari sifatida ishchi kuchi taklifini qilishda har bir ishchi oldidagi asosiy muammo bu ish vaqtini taqsimlash muammosidir. Agar ishchi sutkadagi 24 soat davomida ishlaydigan bo’lsa, uning daromadi maksimal bo’lishi mumkin. Agar uumuman ishlamay, faqat dam olsa va uning daromadi nolga teng. Ishchining "daromadi”va“dam olish vaqti" ni quyidagi chizma orqali ifodalash mumkin. Ma’lumki, ishchi har doim sutkasiga 24 soat ishlayvermaydi. Tabiiyki, ishchining ish vaqti cheklangan bo’ladi, u ma’lum vaqt dam olib, o’zining ishlash qobiliyatini tiklashi kerak bo’ladi. Bundan tashqari, dam olish uni manaviy o’sishini ta’minlaydi. Demak, ishchi ma’lum vaqt ishlab, ma’lum miqdorda daromad olsa, u ma’lum vaqt dam olganda ham qandaydir naf oladi.




Daromad va dam olish o’rtasidagi bog’liqlik
Daromadning yanada oshib borishi barcha shaxslarni ham dam olish vaqtini qisqartirib, ish vaqtini oshirishga undayvermaydi. Dam olish vaqtining qisqarib borishi, uni shaxs uchun bo’lgan qimmatini oshiradi.


Ish haqining o’sishi natijasida ishvaqtining o’sishi.
Odatda ish haqi oshganda, ko’pchilik ko’proq ishlab, ko’proq daromad olishga harakat qiladi. Lekin, ish vaqti oshgan sari bo’sh vaqt ning ham qimmati oshib boradi. Inson ma’naviy o’sishga ham intiladi. Demak, ish vaqtining o’sishi o’z chegarasiga ega. Nima uchun deganda, insonlar, ishlab topgan daromadini ko’proq zavq olish uchun, dam olishga sarflaydilar.
Ish vaqti ma’lum vaqtgacha o’sgandan keyingi ish haqining o’sishi, ish vaqtini qisqarishiga olib keladi. Ish haqi oshganda o’rnini bosish samarasi hamda daromad samarasi mavjud bo’ladi. O’rnini bosish samarasida yuqoriroq ish haqi, ishchining real daromadini oshiradi. Ishchi ko’p daromad olganda, u ko’proq ne’matlarni sotib oladi, ushbu ne’matlardan biri, yaxshi dam olishdir.
I sh haqi,
soatiga so’m

Bir kundagi ish soatlari