Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

Boshqaruv qarorlariga quyiladigan talablar

Boshqaruv qarorlari: Ilmiy asoslangan boʻlishi lozim.	*boshqaruv qarorlari muayyan ishlab chiqarish xolatini taxlil qilishdan kelib chiqib, iqtisodiy, texnikaviy va boshqa sotsial qonunlarning amal qilishini xisobga olib, Hozirgi zamon fan- texnika yutuqlari negizida qabul qilishi kerak. Oʻz mazmuniga koʻra u loʻnda, chuqur boʻlishi lozim.
Bir-biri bilan aloqa-dor va yakdil boʻlishi kerak	*Muayyan vazifani xal etishda koʻpincha asosiy maqsadlardan kelib chiqadigan bir qancha qoʻshimcha vazifalarni xal etishga toʻgʻri keladi. Bu vazifalar qaror qabul qilinayotgan bosh vazifaga boʻysindirilishi lozim. Barcha qarorlar, koʻrsatmalar, nizomlar bir-biri bilan bogʻlanadi. Shuningdek, ular oldindan qabul qilingan va amaldagi qarorlar bilan muvofiqlashtiriladi.
Xuquq va javobgarlik doirasida boʻlishi lozim	* Raxbar qarorni oʻziga berilgan xuquqlar doirasidagina qabul qilishi mumkin. Bu erda gap boshqarishning barcha boʻgʻinlarida xuquq va javobgarlik koʻlami va nisbati toʻgʻrisida borayapti. Xuquqlar katta boʻlib, mas’uliyat kam boʻlsa ma’muriy oʻzboshimchalikka, oʻylamasdan qaror qabul qilishga yoʻl ochiladi. Xuquqlar ozu mas’uliyat katta boʻlsa, bu xam xech qanday naf keltirmaydi.
Aniq va toʻgʻri yoʻnalishga ega boʻlishi kerak	*Xar qaysi qaror aniq adresga ega boʻlishi va bajaruvchiga tushunarli boʻlishi lozim. Qarordan bir necha ma’no kelib chiqishi va uni turlicha talqin yoki tushunishiga yoʻl qoʻymaslik kerak.
Vaqt boʻyicha qisqa boʻlishi kerak	*Axborotlar bilan ishlash vaqtini tejash maqsadida qisqa muddatli qarorlar qabul qilinishi lozim.
Vaqt boʻyicha aniq boʻlishi lozim	*Raxbar oʻz qaoʻl ostidagilarga topshiriqning bajariish muddatini aniq koʻrsatmasdan berishi mumkin emas. Aks xolda u topshiriqning bajarilishini ob’ektiv ravishda nazorat qilsh imkoniyatiga ega boʻlmaydi.
Tezkor boʻlishi kerak	* Bunday qarorlar oʻz vaqtida, oʻsha zamonoq, ya’ni ishlab chiqarishda vaziyat shuni talab qilgan vaqtning oʻzidagina qabul qilish zarur. Kechikib yoki shoshqaloqlik bilan qabul qilingan xar ikkisi xam zararlidir.
Samarali boʻlishi lozim	*Qabul qilingan qarorning samaraligi deganda qoʻyilgan maqsadning eng kam xarajat bilan erishishi tushuniladi.

Ma’lum, qaror qabul qilish zaruriyati mavjud, amaldagi xolatning boʻlishi lozim boʻlgan xolatga mos tushmasligi natijasida sodio boʻladi. Ana shu erning oʻzida muammo kelib chiqadi. Bu muammoning echimi quyidagi savollarga javob berish talab qilinadi:

*nima qilish kerak (masalan, ist’molchilarning yana qanday yangi extiyojlarini qondirish kerak, yoki eski extiyojni qanday sifat koʻrsatkichlari bilan yaxshilash lozim).
* qaysi vositalarni qoʻllash kerak (qanday texnologiyani qoʻllash lozim).
*ishlab chiqarish xarajatlari qay darajada boʻlishi kerak;
*qanday miqdorda, boʻlishi kerak;
*kim javobgar boʻlishi kerak;
*kimga va qaysi baxoda sotish lozim;
*bu ishlab chiqarish xizmat investorga va damiyatga nima beradi;
*qaysi muddatlarda bajarilishi kerak.
Boshqaruv unsurlari tarkibida raxbarlarning vakolati va javobgarligi muxim axamiyatga ega. Ma’lumki xar bir raxbar qabul qiladigan qarorlar doirasi xar xil boʻladi. Masalan, usta (master) asosan tezkor xarakterdagi kundalik masalalarga doir, tsex boshligʻi xuddi shu tezkor masalalar yuazasidan tsex va uchastkalarning ishini muvofiqlashtirishga, oʻzaro moslashtirishga doir qarorlar qabul qiladi. Dirketor )rais) asosan prespektiv (istiqboldagi) masalalar boʻyicha qaror qabul qilish kerak.
Raxbarlar bunday qarorlarni qabul qilishda turlicha yondashuvda boʻladilar. Ulardan ayrimlari oʻzlari qarorlar qabul qiladilar, olingan natijalar toʻgʻrisida yuqori raxbarlarni ogox qiladilar. Boshqa birovlar yuqori boshliq bilan maslaxatlashib, kelishib olmagungacha biron qaror xam qabul qilmaydilar. Shunday raxbarlar xam boʻladiki, faqat yuqori tashkilotlar buyrugʻiga qarab turadilar, oʻzlari mustaqil ish qilmaydilar, ularda ishonch boʻlmaydi, turli baxonalarni roʻkach qilaveradilar.
Shu sababli xar bir boshqaruvchining xuquq via burchlari, mas’uliyati va javobgarligining aniq belgilanib qoʻyilgani boshqaruv jarayoni uchun oʻta zarurdir. Qaror qabul qilishda buning uchun kim javob burishi mutloq aniq boʻlishi kerak. Xuddi shuningdek, qaror oʻz vaqtida qabul qilinmaganligi yoki muddatidan oʻtkazib yuborilganligi uchun kim javob berishi xam aniq boʻlishi lozim.
Koʻpichilik masalalar yuzasidan bir marta va uzil-kesil qaror qilishga erishmoq kerak. Boshqaruvning xar bir boʻgʻini oʻz ishini bajarishi kerak, yuqori organlarga xadeb murojat qilaverilsa, ular yirik muammolar bilan shugʻulanishga etarli vaqt topa olmay qolishlari mumkin. Quyi organlar oʻz xuquqlari dorasidagi masalalarni tezkor xal qilishlari mumkin.
Boshqaruv jarayonida turli masalalar yuzasidan, turli darajada xilma-xil moxiyatga va mazmunga ega boʻlgan minglab qarorlar qibal qilinadi. Ularni quyidagi belgilar boʻyicha guruxlarga boʻlish mumkin.