Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

№	Atamaning oʻzbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning oʻzbek tilidagi izohi
1	Investor	Инвестор	Investor	biron-bir faoliyatga, korhonaga foyda olish maqsadida uzoq muddatli kapital kiritishni amalaga oshiruvchi hususiy tadbirkor, tashkilot yoki davlat
2	Venchur firma	Венчурная фирма	Venture firm	tijorat bilan shugʻullanuvchi ilmiy-tehnik firma, yangi tehnologiyalar va mahsulotlarni daromadlarni avvaldan belgilamagan holda ishlab chiqish va qыllash bilan shugʻullanadi (tavakkalchilikka asoslangan kapital qoʻyilmasi)
3	Aksiya	Акция	Stock	aksiyadorlik jamiyati tomonidan chiqariluvchi hamda uning egasi, aksiyadorlik jamiyatining a'zosiga jamiyatni boshqarish va foydadan dividend olish huquqini beruvchi qimmatbaho qogʻoz
4	Virtual zavod	Виртуальный завод	Virtual factory	boshqa boshqa hududlarda joylashgan va strategic alyans tarkibiga kiruvchi yetkazib beruvchilar va hamkor firmalar tomonidan amalga oshiriladigan, ishlab chiqarish faoliyatining tashkillashtirish shakli
	Qoʻshma korxona	Cовместные предприятия	Joint ventures	biror bir biznes yuritish uchun ikkita korxona tomonidan tuziladigan mustaqil firma
6	Ishlab chiqarish tizimi	Производственная система	Manufacturing System	korxonaning operatsion resurslaridan kiritilayotgan ishlab chiqarish omilini (“kirish”) korxona tomonidan tanlangan maxsulotga (“chiqish”) aylantirish maqsadida foydalanadigan tizimdir
7	Konversiya	Преобразование	Conversion	korxonaning umuman boshqa turdagi mahsulot ishlab chiqarishga oʻtishi
8	Konsern	Концерн	Concern	turli tarmoqlardagi mustaqil korhonalarning ishtirok etish tizimi, qoʻshma tadqiqotlar, patent-lisenziya kelishuvlari, moliyalashtirish, ishlab chiqarish hamkorligi vositasida birlashuvi
9	Korxonaning tijorat sirlari	Торговые секреты компании	Company's trade secrets	korxonaning ishlab chiqarish, texnologiyalar, boshqaruv va boshqa turdagi faoliyati bilan bogʻliq, oshkor qilinishi korxona manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin boʻlgan, davlat sirlariga aloqasi boʻlmagan ma'lumotlar.
10	Holding kompaniyasi	Холдинговая компания	Holding company	oʻz kapitalidan boshqa kompaniyalarni boshqarish, ularga rahbarlik qilish va dividend olish maqsadida ularning aksiyalarini sotib olishda foydalanuvchi aksiyadorlik kompaniyasi

6-mavzu. Zamonaviy menejer

№	Atamaning oʻzbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning oʻzbek tilidagi izohi
1	Mehnat	Труд	Labor	insonning aqliy va jismoniy qobiliyatini ishga slogan holda biron bir faoliyat bilan shugʻullanish jarayoni
2	Xodim	Cотрудник	Employee	biror idora yoki muassasada ishlovchi kishi, xizmatchi
3	Xodimlarni boshqarish	Управление персоналом	Staff management	korxonada band boʻlgan kishilar salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal (moʻtadil) faoliyat koʻrsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish boʻyicha oʻzaro bogʻlangan tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy tadbirlar tizimi
4	Samaradorlik	Эффективность	Efficiency	korxona uchun maksimal qiymat yaratish maqsadiga yoʻnaltirilgan faoliyat natijasini aks ettiruvchi kategoriya
	Shaxsiy tajriba yig`ilishi	Личный опыт	Personal experience	ishchi bir hil jarayonni koʻp takrorlashi natijasida olinadigan ustachilik va oʻz ishlab chiqaruvchanligi oshishi
6	Ish vaqti zahirasi	Потратьте время	Reserve time	ishlar boshlanishining erta va kech muddati oralig`ida yotgan, ishlar bajarilishi kechiktirilishi mumkin boʻlgan vaqt
7	Real daromad	Реальный доход	Real income	Nominal daromadning xarid qobiliyati
8	Nominal daromad	Номинальный доход	Nominal income	Ma’lum davr mobaynida bajarilgan ish uchun olingan daromad
9	Mehnat shartnomasi	Трудовой договор	Labor contract	tadbirkor va ishga kiruvchi shaxs oʻrtasidagi kelishuv, unga koʻra xodimning mehnat vazifasi, ish joyi, lavozimi, oylik ish haqi, ish boshlash vaqti va hokazolar belgilab beriladi
10	Mehnat unumdorligi	Производительность труда	Labour productivity	insonlar ishlab chiqarish faoliyatining samaradorligi; hodim moddiy ishlab chiqarish sohasida ish vaqti birligida ishlab chiqargan mahsulotlar miqdori yoki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun sarflangan vaqt bilan oʻlchanadi

7-mavzu. Boshqaruv mehnatini tashkil qilish

№	Atamaning oʻzbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning oʻzbek tilidagi izohi
1	Evristik mehnat	Интуитивная работа	Intuitive work	hammadan avval rahbarlar va mutaxasislarning mehnatidir, u ijodiy aqliy faoliyatining tabiati, ularning psixofiziologik mohiyatini toʻliq darajada aks ettiradi
2	Ma’muriy mehnat	Административная работа	Administrative work	aqliy mehnatning oʻziga xos turi boʻlib, uning vazifaviy belgilanishi odamlar harakati va hulqini ularning mehnat faoliyatlari jarayonida bevosita boshqarishdan iborat boʻladi
3	Operator mehnati	Oператор труда	Operator labor	asosan texnik ijrochilarning ishlab chiqarish va boshqaruv jarayonlarini axborotli ta’minlash uchun zarur boʻlgan stereotipli (bir xildagi), takrorlanuvchi operatsiyalarni bajarish boʻyicha mehnatidar
4	Anketali va ogʻzaki soʻrovlar	Опросы и устные просьбы	Surveys and verbal requests	xodimning uning mehnati qanchalik ratsional tashkil qilinganligi haqidagi fikrini oʻrganish maqsadida oʻtkaziladi
	Axborot bilan ishlash	Работа с медиа	Working with the media	oʻzini oʻzi boshqarishning vazifasi sifatida, boshqa vazifalar oʻrtasidagi muhim bogʻlovchi boʻgʻin
6	Ish	Дело	Work	tabiat va inson tomonidan birlashgan xarakterlarining ob’ektiv natijasi
7	Mehnat jadalligi	Интенсивность труда	Intensiveness of labour	jonli mehnatning jiddiyligi yoki murakkabligi darajasi
8	Jamoaviy shartnoma	Коллективный контракт	Team term	yollanma ishchilarning mehnat sharoiti va hayoti, shuningdek ular mehnat qiladigan tashkilotning faoliyati bilan uzviy bogʻliq keng masalalarni tartibga soluvchi shartnoma turi
9	Taklif	Предложения	Supply	bozorga kelib tushgan va kelib tushishi mumkin boʻlgan tovar va xizmatlar
10	Munosabatlar	Отношение	Attitudes	qadriyatlarni yuzaga chiqaruvchi turli usullar namoyon boʻlishi jarayoni

8-mavzu. Mehnat jamoalari xodimlarini boshqarish

№	Atamaning oʻzbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning oʻzbek tilidagi izohi
1	Axborot	Информация	Information	ma'lumot va xabarlar toʻplami boʻlib, mazmunan yangilik unsurlariga ega boʻladi va boshqaruv vazifalarini hal etish uchun oʻta zarurdir
2	Oddiy tizim	Простая система	Simple system	Axborot paydo boʻlgan joydan iste'mol joyiga keltiriladi. Bunday axborot telefon orqali yoki signallar vositasida kelib tushishi mumkin. Bu turdagi axborot tizimi quyi boshqaruv bosqichiga toʻgʻri keladi
3	Axborotlar tizimi	Информационная система	Information system	murakkab tizim boʻlib, oʻz ichiga turli hujjatlarni, axborot oqimi, aloqa kanallari, texnik vositalar va avtomatik boshqaruv tizimlarini oladi
4	Kommunikatsiya	Коммуникация	Communication	kishilar oʻrtasidagi oʻzaro axborot almashuv jarayoni
	Norasmiy kommunikatsiya	Неформальная коммуникация	Informal communication	rahbar atrofidagi shov-shuvlar, rahbarning xizmatga doir boʻlmagan shaxsiy aloqalari, norasmiy kanallar bilan axborot almashuvlari kiradi
6	Ichki kommunikatsiya	Внутренняя коммуникация	Internal communication	korxona ichidagi boʻlimlar oʻrtasidagi, korxona ichki faoliyatini yurgizish uchun zarur boʻlgan axborot almashuvi
7	Kommunikatsion jarayon	Коммуникационный процесс	Communicative process	ikki va undan ortiq odamlar oʻrtasidagi axborot almashish jarayon
8	Filtrlash	Фильтрование	Filtering	qabul qiluvchiga yanada qulaylik yaratish maqsadida axborotni maslahatlashgan holda oʻzgartirish
9	Iqtisodiy axborotlar	Экономические информации	Economical information	Iqtisodiy jarayonlarga aloqador boʻlgan barcha turdagi axborotlar
10	Operatsion menejment	Операционный менеджмент	Operation management	korxonaning asosiy maxsulotni ishlab chiqarish va yetkazib berishga yoʻnaltirilgan, operatsion tizimlarini loyihalashtirish, ekspluatatsiya qilish va mukammallashtirish bilan bog`liq boʻlgan faoliyat

9-mavzu. Korxona qudratini boshqarish

№	Atamaning oʻzbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning oʻzbek tilidagi izohi
1	Raqobat	Конкуренция	Competition	bozor mehanizmining korhona va firmalarning mahsulot va hizmatlarni sotish, kapitalni foydaliroq joylashtirishda raqiblik asosida hыjalik nisbatlarini shakllantirish bilan bogʻliq elementi
2	Raqobatbardoshlik	Конкурентоспособность	Competitiveness	oʻz faoliyatini bozor munosabatlari sharoitida amalga oshirish va bunda ishlab chiqarishni ilmiy-texnik jihatdan takomillashtirish, hodimlarni ragʻbatlantirish va mahsulot sifatining yuqori bыlishini ta'minlashga yetarli boʻlgan foyda olish
3	Sertifikat	Сертификат	The certificate	mas'ul idoralar tomonidan mahsulotni ekspertiza qilish asosida beriluvchi, mahsulot sifatini belgilovchi hujjat
4	Uskunalarni zamonaviylashtirish	Модернизация оборудования	The modernization of the equipment	harakatdagi uskunalar konstruksiyasiga, uning texnik darajasini oshiruvchi hamda texnik va iqtisodiy koʻrsatkichlarini yaxshilovchi sezilarli oʻzgarishlar kiritish
	Fan-tehnika taraqqiyoti	Научно-технический прогресс	Scientific and technical progress	fan, texnika, texnologiyalar rivojlanishi, mehnat predmetlari, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishning uzluksiz rivojlanish jarayoni
6	Franchayzer	Франчайзинг	Franchising	franchayzi bilan franchayzing shartnomasi imzolovchi yirik korhona (korporasiya, firma va hokazo)
7	Yalpi daromad	Валовой доход	Gross income	korhona faoliyatining yakuniy natijalarini tavsiflaydi hamda yalpi pul tushumi va mahsulot ishlab chiqarish va sotishga sarflanuvchi barcha harajatlar ыrtasidagi farqni ifodalaydi
8	Yalpi foyda	Валовая прибыль	Gross profit	korxona yalpi daromadining barcha majburiy toʻlovlarni chiqarib tashlagandan soʻng korxona ihtiyorida qoluvchi qismi
9	Qayta tiklash	Восстановить	Restore	mavjud ishlab chiqarishni tehnik va tashkilish takomillashtirish, asosiy fondlarni kompleks ravishda yangilash va zamonaviylashtirish asosida tыliq qayta qurish jarayoni
10	Fond sigʻimi	Объем фонда	The capacity of the Fund	fond qaytimiga teskari boʻlgan nisbat. Asosiy ishlab chiqarish fondlari oʻrtacha qiymatining ishlab chiqarilgan mahsulot hajmiga nisbati sifatida hisoblanadi