Iqtisodiyot” kafedrasi “makroiqtisodiyot” fanidan o`quv-uslubiy majmua ta’lim sohasi

k = 2.5y.

dk = 0.1y.

MPK x k = 0.3y.

Biz birinchi tenglamani ikkinchi tenglamaga amortizatsiya kursi d ga bo`lib muommoni yechimini topamiz.
dk/=(0.1y)/(2.5y)
d = 0.04.
Biz birinchi tenglamani uchinchi tenglamaga bo`lib kapitlning marjinal mahsuloti uchun yechimni topamiz.
(MPK x k)/ k =(0.3y)/(2.5y)
MPK = 0.12
Shunday qilib kapitalning qadrsizlanish darajasi yiliga 4 foizni tashkil qiladi va kapitalning marjinal mahsuloti qariyib 12 foizni tashkil etadi. Kapitalning sof
marjinal mahsuloti MPK-d qariyib yiliga 8 foizni tashkil etadi.
Endi biz kapitalga qaytishni ko`rishimiz mumkin (MPK-d 8 foiz yiliga) iqtisodiyotning o`rtacha daraja ko`rsatgichi (n+g=3 foiz yiliga bo`ladi). Aslida quyida oltin qoida AQSH iqtisodiyoti ko`rsatgichlari uchun yaxshi bo`lganligini bizning tahlillarimiz ham ko`rsatib turibdi. Boshqacha so`z bilan aytganda agar AQSH shtatlari o`zining daromadini kattaroq qismini tejab invistetsiya qilib qolganda edi, oxir oqibatda ko`proq iste’mol bilan barqaror holatga erishgan bo`lar edi.
Bu xulosa AQSH iqtisodiyotiga mos emas. Shunga o`xshash hisoblashlar boshqa iqtisodiyotlarda qo`llanilganda boshqa natijalarga erishgan bo`lardi. Oltin qoida darajasida kapitalni jamg`arish va uni tejash imkoniyat darajasi bir masala sifatida qiziqarli, lekin haqiqiy iqtisodiyotda sodir bo`lmaydi. Amalda iqtisodchilar talabga javob bermaydigan tejash deb ko`pincha ta’kidlashgan. Hisob kitoblarni bunday usuli aql bobida muammo bo`lishiga olib keladi.¹³
Tejash darajasini o`zgarishi
Yuqoridagi hisoblar AQSH iqtisodiyotidan barqaror holat oltin qoidasiga ko`chgan bo`lib siyosatchilar milliy jamg`armalarini kuchaytirish kerakligini ta’kidlaydi. Ammo qanday qilib? Biz uchinchi bobda oddiy buxgalteriyaning bir masalasi sifatida katta milliy tejashni yuqori xususiy jamg`arma yoki jamoa tejashi deb tushunishimiz mumkin. Bu ikki birikma bahslar davomida qaysi biri samarali bo`lishi mumkinligi ixtiyoriydir.
Hukumat uchun milliy tejashni natijasida to`g’ridan to`g’ri yo`l umumiy tejashi orqali hukumat qabul qiladigan soliq daromadlari va
sarflaydiganlaridan oshmasligi kerak. Agar sarf harajatlari ko`payib ketsa budjet taqchilligi vujudga keladi. Qaysiki umumiy jamg`armalar salbiy oqibatlarga olib borganda. Ko`rib turganimizdek uchinchi bobda budjet kamomadi foiz stavkalarini ko`tarilishiga sabab bo`lib invistetsiyalarni oshiradi kapitalni kamayishiga olib kelib davlat qarzining bir qismi kelajak avlodga qarz bo`lib hisoblanadi. Aksincha agar kamroq sarf-harajat bo`lsa budjet profetsiti bo`lib qarz va sarmoyaviy imtiyozlarga hojat qolmaydi. Hukumat shuningdek xususiy tejamkorlikni milliy tejashga uy va firmalar orqali oshiradi. Xususan, qanchalab odamlar rag`batlantirish va turli davlat siyosati bilan bog`liq bo`lgan rag`batlantrishni ta’kidlaydi. Ko`pchilik iqtisodchilar yuqori soliq stavkalari korparativ daromad solig`i federal davlat darajasiga shu jumladan kapital, mulk solig`i, shuningdek ko`plab davlatlarning daromad solig`i va ko`chmas mulkni tejashni, investorlarni puli evaziga stavkalarni ta’minlashni takidlaydi. Boshqa tomondan soliqdan ozod qilinish xususiy tejashni rag`batlantrishga mo`ljallangan va daromad imtiyozli holatini berishni saqalaydi. Ba`zi iqtisodchilar imtiyozlar tokini o`zgartirish orqali jam`garmalarni ko`paytirish uchun daromad solig`ini o`z ichiga olgan soliq tizimini nazrga tutishadi.
Davlat siyosatida shaxsiy jamg`arma ustidan turli fikrlar kelib chiqgan misol uchun: deylik hukumat soliqdan ozod qilib pensiya miqdorini kuchaytirgan. Odamlar ko`proq tejash bilan bu rag`batga javob beradmi? Yoki uning o`rniga odamlar oddiygina boshqa shakillarda shaxsy jamg`arma uchun soliq tushumlari va shu tariqa jamoat tejashini pasayishiga javobgarmi? Bu savollarning javobi texnik iqtisodiy siyosatga bog`liq, afsuski bu masala bo`yicha katta tadqiqotlarga qaramay.