Iqtisodiyot” kafedrasi “iqtisodiyot”fanidan kurs ishi mavzu: “Davlatning pul muomilasini tartibga solinishi”

Pul aylanmasi- bu pulning naqd va naqd pulsiz shakldagi o'z vazifalarini bajarishda tovarlarni sotishga xizmat qiluvchi harakati, shuningdek, iqtisodiyotda tovar bo'lmagan to'lovlar va hisob-kitoblardir. Pul muomalasining ob'ektiv asosini tovar ishlab chiqarish tashkil etadi, bunda tovar dunyosi tovar va pulga bo'linib, ular o'rtasida ziddiyatlarni keltirib chiqaradi. Kapitalizm sharoitida ijtimoiy mehnat taqsimotining chuqurlashishi, milliy va jahon bozorlarining shakllanishi bilan pul muomalasi yanada rivojlanadi. U kapitalning aylanishi va aylanmasiga xizmat qiladi, umumiy ijtimoiy mahsulotning, shu jumladan, turli tabaqalar daromadlarining aylanishi va ayirboshlanishida vositachilik qiladi. Naqd va naqdsiz shakldagi pullar yordamida tovar muomalasi jarayoni, shuningdek, ssuda va xayoliy kapital harakati amalga oshiriladi.
Pulning harakatini aks ettiruvchi mamlakat pul aylanmasi korxona, tashkilotlar va aholi tomonidan ma’lum vaqt davomida naqd va naqd pulsiz shaklda amalga oshirilgan barcha to’lovlar yig’indisidir.
Pul muomalasi naqd va naqdsiz pulga bo'linadi.
Naqd pul muomalasi naqd pul harakatidir. Bunda muomala va to‘lov vositalari tovarlar, ishlar va xizmatlar uchun yoki qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda bir sub’ekt tomonidan boshqasiga o‘tkazilgan haqiqiy banknotalar hisoblanadi. Unga banknotalar, pul oʻtkazmalari va qogʻoz pullar (gʻazna veksellari) xizmat koʻrsatadi. Sanoati rivojlangan mamlakatlarda Markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilgan banknotalar naqd pul muomalasining katta qismini tashkil qiladi. Pul muomalasining ahamiyatsiz qismi (taxminan 10%), asosan, tangalar va qogʻoz pullarning mayda nominallari – gʻazna qogʻozlariga taqlid qiluvchi xazinalarga toʻgʻri keladi.
Mamlakatning naqd pul aylanmasi- bu naqd pul aylanmasining bir qismi bo'lib, ma'lum vaqt davomida naqd pulda amalga oshirilgan barcha to'lovlar yig'indisiga teng. Bu aylanma asosan aholining pul daromadlarini olish va ularning sarflanishi bilan bog'liq.
Korxonalar o'rtasidagi naqd pul aylanmasi unchalik katta emas, chunki hisob-kitoblarning asosiy qismi bank o'tkazmasi orqali amalga oshiriladi.
Fuqarolar ishtirokida hisob-kitoblarni amalga oshirishning ushbu toʻlovlarning ularning tadbirkorlik faoliyati bilan bogʻliqligiga qarab boshqa tartibi belgilandi. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanmaydigan fuqarolar ishtirokida naqd pul to‘lovlarini naqd va naqd pulsiz shaklda cheklanmagan miqdorda amalga oshirishga ruxsat etiladi. Shu bilan birga, tadbirkorlik faoliyati bilan bog'liq fuqarolar bilan hisob-kitoblar, qoida tariqasida, naqd pulsiz shaklda amalga oshirilishi kerak.