Iqtisodiyot” fakulteti “korporativ moliya va qimmatli qogʻozlar” kafedrasi

Raqobatbardoshlilik. Transmilliy korporatsiyalar oʻrtasidagi raqobat korporatsiyalar tarmoqda faoliyat koʻrsatishining daromadliligini aniqlashga yordam beradi. Raqobat xilma-xillik, tarmoq ichidagi rivojlanish va bozorga kirish bilan bogʻliq toʻsiqlarga asoslanadi. Raqobatbardoshlilikni aniqlash bu brendlar, mahsulotlar, uning kuchli va zaif tomonlari, strategiyalar, raqobatchilar va bozordagi ulushlarni tahlil qilishga asoslanadi.
Bozorga yangi ishtirokchilar kirib kelishi orqali yuzaga kelishi mumkin boʻlgan risklar. Bozorda mavjud boʻlgan transmilliy korporatsiyalar tomonidan yangi ishtirokchilar uchun toʻsiqlar yaratish foydasi kamayishining oldini olishga yordam beradi. Shu sababli bozorga kirib kelayotgan yangi ishtirokchilarda bir qator muammolar yuzaga kelishi mumkin. Toʻsiqlar tarmoq xususiyatidan kelib chiqqan holda, shuningdek, qonuniy boʻlishi ham mumkin. Bundan tashqari, bozorda faoliyat yuritayotgan korporatsiyalarning hajmi va obroʻsi ham muhim rol oʻynaydi. Bozorga kirish bilan bogʻliq xarajatlar, xomashyo xarajatlari, madaniyat va texnik standartlar bilan bogʻliq toʻsiqlar ham katta rol oʻynaydi va bozorga kirib kelayotgan yangi ishtirokchilarning qaroriga ta'sir qilishi mumkin.
Oʻrnini bosuvchi mahsulotlardan yuzaga kelishi mumkin boʻlgan risklar. Oʻrnini bosuvchi mahsulotlar bozorda nisbatan yaxshiroq narxlarda mavjud boʻlgan muqobil mahsulot hisoblanadi. Bugungi kunda bunday mahsulotlar texnologik va innovatsion taraqqiyot tufayli ustunlik qilishi mumkin. Shu sababli bozorda mavjud boʻlgan va bir xil texnologiyadan foydalanadigan korporatsiyalar tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar keyinchalik narxi va sifati boʻyicha nisbatan yaxshiroq boʻlgan va katta foyda keltiradigan tarmoqlarda ishlab chiqarilayotgan boshqa korporatsiyaning mahsulotlari bilan almashtirilishi mumkin. Bu rentabellikni pasaytiradigan va korporatsiyalarning faoliyatiga salbiy ta’sir koʻrsatadigan risk hisoblanadi.
Yetkazib beruvchilar orqali yuzaga kelishi mumkin boʻlgan bosimlar. Yirik yetkazib beruvchi korporatsiyalar mahsulot yoki xizmatlarning sifati va miqdorini cheklab, yuqori narxlarni talab qilish yoki xarajatlarni sanoat ishtirokchisiga oʻtkazish orqali oʻzlari uchun muhim qiymatni qoʻlga kiritishi mumkin. Yetkazib beruvchilar tomonidan qoʻyiladigan koʻplab shartlar, odatda, sifat va miqdorni buzgan holda narxning oshishini oʻz ichiga oladi.
Bozorda yetkazib beruvchilarning savdolashish qobiliyati kuchli boʻladi, agar:

• 
  u oʻz foydasi uchun ushbu tarmoqqa tayanib qolmagan boʻlsa;
  
• 
  agar tarmoq ishtirokchilari yetkazib beruvchilarni almashtirish uchun katta xarajatlar qilishi kerak boʻlsa yoki korporatsiyalar yetkazib beruvchilarning ishlab chiqarish obyektlariga yaqin joylashgan boʻlsa;
  
• 
  yetkazib beruvchilar tomonidan taklif etilayotgan mahsulotlar juda farqlansa;
  
• 
  yetkazib beruvchilar tomonidan yetkazib beriladigan mahsulotlar uchun yaqin muqobil variantlar boʻlmasa.