Iqtisodiyot” fakulteti “ iqtisodiyot nazariyasi “ kafedrasi kurs ishi mavzu: Pul muomalasi qonuni va uning amal qilinishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSTETI

“ IQTISODIYOT” FAKULTETI

“ IQTISODIYOT NAZARIYASI “ KAFEDRASI

KURS ISHI

MAVZU: Pul muomalasi qonuni va uning amal qilinishi

Bajardi: Izbasarov Zakirjon, 1 – kurs, IU–20 – guruh , kunduzgi

Qabul qildi : O’qituvchi, N. M Xamidova

TOSHKENT-2021

МАВЗУ: ПУЛ МУОМАЛАСИ ҚОНУНИ ВА УНИНГ АМАЛ ҚИЛИШИ

МУНДАРИЖА

Кириш…………………………………………………….......................................3
АСОСИЙ ҚИСМ
1.Молия ва молия тизими……………………………….………..........................5
2. Пул муомаласи ва банк иш тизими…………………..................................…..8
3. Солиқ тизими ва суғурта тизими....................…………….............................16
4. Пулниг зарурлиги, мохияти ва функциялари ……………………………....19
5. Хулоса ва таклифлар ………................………………………………………33
6. Фойдаланилган адабиётлар ройхати……………………………………......34

КИРИШ
Ўзбекистон Республикасида иқтисодий ислоҳотларнинг чуқурлашуви шароитида банк-молия тизимини либераллаштириш мамлакат иқтисодий сиёсатининг устувор йўналиши сифатида муҳим аҳамият касб этади.

Мустақиллик йилларида бозор муносабатларига босқичма-боскич ўтилиши, макроиқтисодий барқарорликни таъминлаш ҳамда инфляциянинг прогноз кўрсаткичлари даражасида жиловлаш имконини берди. Аммо, сўнгги йиллардаги иқтисодий жараёнлар таҳлили, шунингдек, жаҳон бозори коиьюнктурасининг кескин ўзгариши, глобаллашув шароитида ракобатнинг тобора кучайиб бораётгани давлатимизни янада баркарор ва жадал суръатлар билан ривожлантириш учун мутлақо янгича ёндашув ҳамда тамойилларни ишлаб чиқиш ва улардан фойдаланишни тақозо этмокда.
Шу нуқтаи-назардан, 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегиясида мамлакатда макроиктисодий барқарорликни янада мустаҳкамлаш ва юкори иктисодий ўсиш суръатларини сақлаб қолишнинг қуйидаги вазифалари белгилаб олинди:
- харажатларнинг ижтимоий йўналгирилганини сақлаб колган ҳолда давлат бюджетининг барча даражаларида мутаносибликни таъминлаш, маҳаллий бюджетларнинг даромад қисмини мустаҳкамлашга қаратилган бюджетлараро муносабатларни такомиллаштириш;
- солиқ тўловчилар ўртасида солик юкини оптималлаштириш. солиққа тортиш тизими самарадорлигини янада ошириш йўналишларини ишлаб чиқиш. Солик маъмуриятчилигини такомиллаштириш ва солик имтиёзларидан самарали фойдаланиш;
- банк тизимини ислоҳ қилишни чукурлаштириш ва барқарорлигиии таъминлаш, банкларнинг капиталлашув даражаси ва депозит базасини ошириш, уларнинг молиявий барқарорлиги ва ишончлилигини мустахкамлаш. истикболли инвестиция лойиҳалари ҳамда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини кредитлашни янада кенгайтириш;
- илғор халқаро тажрибада қўлланиладиган инструментлардан фойдаланган холда, пул-кредит сиёсати ва тўлов тизимини янада такомиллаштириш, шунингдек. валютани тартибга солишда замонавий бозор механизмларини боскичма-боскич жорий этиш, миллий валютанинг барқарорлигини гаъминлаш;
- суғурта, лизинг ва бошқа мблиявий хизматларнинг ҳажмини уларнинг янги турларини жорий қилиш ва сифатини ошириш ҳисобидан кенгайтириш, шунингдек, капитални жалб қилиш хамда корхона. молиявий институтлар, молия бозорлари оркали ахолининг эркин ресурсларини жойлаштиришдаги муқобил манба сифатида фонд бозорини ривожлантириш;
- халкаро иктисодий ҳамкорликни янада ривожлантириш. жумладан, етакчи халкаро ва хорижий молиявий инстигутлар билан алокаларни кенгайтириш, пухта ўйланган ташки карзлар сиёсатини амалга оширишни давом эттириш, жалб қилинган хорижий инвестиция ва кредитлардан самарали фойдаланиш.
Ушбу курс иши бугунги иқтисодиётни модернизациялаш шароитида молия-банк тизимини ислох қилишнинг устувор йўналишларини очиб берадиган молия, бюджет, солиқ, банк, молия бозори, суғурта сохаларига оид манбаларни хам ўз ичига олади.
Иқтисодиётдаги ўзгаришларни бўлғуси тадкикотчи изланувчилар нафакат билишлари, балки илмий ишларида асосий йўналиш сифатида фойдаланишлар талаб қилинади.
АСОСИЙ ҚИСМ
МОЛИЯ ВА МОЛИЯ ТИЗИМИ
Ҳаракатлар стратегиясида Ўзбекистон. Республикаси молия тизими ва молия бозорини ўрта ва узоқ муддатли истиқболда ривожлантириш концепциясини ишлаб чиқиш масаласи ваунинг асосий йўналишлари.
Молиявий муносабатларни шаклланишининг объектив шарт-шароитлари. Молия тизими ва унинг элементлари. Давлат молияси, хўжалик юритувчи субъектлар молияси? уй хўжалиги молияси. Молиянинг моҳияти: классик молия назарияси ёндашувида. Молиянинг моҳияти: неоклассик молия назарияси ёндашувида. «Замонавий молиянинг фундаментал асоси: ликвидлилик парадокси ҳисобланади» - деган тушунчада нима назарда тутилади? Молиянинг иктисодий категория сифатидаги функциялари. Молия генезиси вамолия ҳақидаги ватанимиз иктисодчи олимларининг илмий карашлари. Молиявий муносабатларнининг ўзига хос хусусиятли белгилари. Молия тизими ва унинг элементлари. Давлат молияси ва унинг бўғинлари. Пандемия шароитида глобал молиянинг долзарб муаммолари. Молиявий сиёсатнинг асосий йўналишлари. Фискал ва монетар сиёсат инструментлари. Фискал ва монетар сиёсат: самарадорлик ва камчиликларининг Кейинча ва Монетаристик талқини. Инфляция. бюджет тақчиллиги ва уни молиялаштиришнинг боғликлиги ҳақидаги Бруно-Фишер модели. Молиявий сиёсат ва пандемия шароитидаунингустувор йўналишлари. Молия бозори ва инструментлари. Марказлаштирилган ва марказлаштирилмаган пул фондлари тушунчаси.
2020 йил учун макроиктисодий кўрсаткичлар прогнози ва солик- бюджет сиёсатининг асосий йўналишлари ҳамда 2021-2022 йилларга мўлжаллари. 2020 йил учун консолидациялашган бюджет ва умумий фискал балансининг прогнози ва 2021- 2022 йиллар учун бюджет мўлжаллари. Ўзбекистон Республикасинининг консолидаллашган бюджети. Бюджет тузилмаси ва бюджет жараёни. 2020 йил бюджет жараёнидаги ўзгаришлар. «Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармаларининг асосий параметрлари»ни Ўзбекистон Республикаси Қонуни шаклида қабул қилиш амалиётига ўтишнинг зарурлиги. Давлат бюджети тақчиллиги ва уни Ўзбекистонда 2020 йилги қоплаш манбалари. 2020 йилда маҳаллий бюджетларни мустаҳкамлаш учун кандай ўзгаришлар кузагилиши кўзда тутилган? Бюджет тақчиллигига оид илмий концепциялар. 2020 йилда бевосита солиқлардан тушумларнинг кутилаётган ошишининг омиллари. Бюджет харажатлари секвестри- бюджет харажатларини бошқариш инструменти сифатида. Бюджет тақчиллигини макроиқтисодий кўрсаткичларга таъсири Инфляция даражаси ва бюджет дефицити ўзаро боғлиқлиги ҳакидаги Оливер-Танзи ва Дона Пагинкин самараси назариялари. 18- ЬМ моделига мувофиқ пул бозори, товарлар ва хизматлар бозоридаги мувозанатнинг асосий детерминантлари. Б. Бернанке-М. Гертлернинг «девалвацион-қарз копкони» концепцияси. Давлат қарзларига оид Барро-Рикардо гипотезаси. Евробондлар- давлат карзларининг замонавий инструменти сифатида. Ўзбекистонда давлат қарзи сиёсатининг концептуал асослари. Ўзбекистондадавлатоблигацион заёмлари: турлари ва хусусиятлари. Заёмлар конверсияси ва консолидацияси- давлат карзларини бошқариш инструментлари сифатида. Давлат бюджети даромадлар қисмининг шакллантирилиши. Давлат бюджети харажатлари таркиби. 2020 йилда давлат бюджетидан ижтимоий соха ва аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш харажатларининг устувор йўналишлари. Давлатнинг бюджегдан ташқари мақсадли жамғармалари. 2020 йилдан бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси ҳисобидан молиялаштириладиган ижтимоий нафақалар. Маҳаллий бюджетлар ва уларнинг даромадларини шаклланиш хусусиятлари. Маҳаллий бюджетлар харажатлари. Харажатлар сметаси- бюджет ташкилотларининг асосий молиявий режаси сифатида. Бюджет харажатларнинг иқтисодий таснифи. Бюджет харажатларнинг вазифа жиҳатдан таснифи. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси ва маҳаллий ҳокимият органларининг захира жамғармаси. Узбекистон Республикасининг республика бюджетидан биринчи даражали бюджет маблағларини тақсимловчиларга ажратиладиган парламент ажратмалари ва уни 2020 йил учун кўрсаткичлари. «Ташаббусли бюджет» тушунчасининг мазмуни. Ялпи фискал баланс ва унинг таркибий элементлари. Ўзбекистон Республикаси бюджет-солик сиёсатининг асосий йўналишлари. Бюджетлараро муносабатлар ва бюджетлараро трансфертларнинг турлари. Харакатлар стратегиясида бюджетлараро муносабатларни такомиллаштириш бўйича кандай йўналишларда ислохотлар олиб борилиши назарда тутилган? Ўзбекистон Республикаси давлат бюджетининг солиқли даромадлари ва унинг тузилмавий хусусиятлари.
Мулкчиликнинг турли шаклидаги хўжалик юритувчи субъекглар молиявий ресурслари ваунингшаклланиш манбалари. Акциядорлик жамиятлари капиталлари ва унинг шаклланиши. Фойда ва унинг турлари. Дивиденд сиёсати ва унга хос назарий карашлар.Корхоналардамолиявий натижаларни шаклланиши ва тақсимланиш тизими. Ренгабеллик кўрсаткичлари ваунингтурлари. Рентабелликнинг кўп омилли модели ва Дюпонт формуласи. Капиталлар таркибига оид илмий назариялар. Капиталлар ўртача тортилган қиймати (\УАСС) ва уни мазмуни нималардан иборат. Корхоналарда баркарор пассивлар вауларни молиявий менежментдаги тутган ўрни. Мулкчиликнинг турли шаклидаги хўжалик субъектларида хусусий капитал ва уни шакллантириш хусусиятлари. Молиявий менежментнинг функционал вазифалари. Корхоналар молиявий баркарорлиги ва унинг асосий кўрсаткичлари. Корхоналар ликвидлилиги ва тўлов киобилияти. Жорий активлар ва уларни молиявий бошқариш. Дебиторлик ва кредиторлик карзлари, уларни бошкариш. Факгоринг ва унинг функциялари. Форфейтинг ва унинг функциялари. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг доиравий айланишида молиянинг роли. Портфел назарияси ва молиявий активларни бахолаш модели(САРМ). Корхоналарда пул оқимларини бошқариш ва унга оид замонавий моделлар. Банкротлик диагностикасига оид Альтман модели. Молиявий режалаштириш ва унинг усуллари. Молиявий назорат ва унинг таснифланиши. Бюджет назоратининг мазмуни. ахамияги. элементлари ва гамойиллари. Давлат молиявий назоратининг асосий моделлари.

ПУЛ МУОМАЛАСИ ВА БАНК ИШ ТИЗИМИ

Пулнинг мохияти ва намоён бўлиш шакллари. Пулнинг микдорийлик назарияси. Пулнинг номиналлик назарияси. Металл пуллар назарияси. Замонавий монетаризм. Ж.М.Кейнснинг пулларга талаб ва пуллар таклифи хусусидаги назарий карашлари.
Жамиятнинг иқтисодий ривожланишида пулнинг роли. Пулнинг пайдо бўлиши. Қоғоз пуллар. Кредит пуллари. Пулларнинг олтин билан таьминланиши. Банкноталар эмиссияси.
Пул назарияларининг жахон молиявий-иқтисодий инқирози оқибатларини бартараф этишдаги ахамияти.
Ж.М.Кейнснинг "арзон пуллар” концепцияси ваунингжаҳон молиявий инқирози шароитида кўлланилиши.
М.Фридменнинг рестрикцион пул-кредит сиёсати концепциясининг жа\он молиявий инқирози шароитида қўлланилиши.
Ички талабни рағбатлантиришга каратилган пул-кредит сиёсати ва уни амалга ошириш йўллари.
Пул муомаласи тушунчаси. «Пул айланмаси» тушунчасининг мазмуни. Пул айланмасинингтаркиби: накд ва накдсиз пул айланмаси. Пул муомаласи қонуни. Пулга бўлган талаб ватаклиф. Пул массасинингтаркиби ва динамикаси. Пул айланишининг суръати ва унинг пул массасига таъсири. Пул агрегатлари ва уларнинг тавсифи. Пулнинг қадрсизланиши ва унинг асосий сабаблари. Инфляция, сабаблари, турлари ва оқибатлари.
«Пул тизими» тушунчасининг мазмуни. Пул тизимининг асосий шакллари: биметаллизм, монометаллизм, олтинга алмашинмайдиган кредит пуллари тизими. Пул тизимининг асосий элементлари. Пулнинг турлари. Қоғоз пуллар, келиб чиқиши ва кадрсизланиш сабаблари. Кредит пуллари, вексель ва вексель муомаласи. Банкноталар. Чеклар ва чек муомаласи. Пластик карточкалар. Пул эмиссияси таргиби. Пул мультипликатори. Пулнинг харид қобилияти ва унинг баркарорлигини таъминлаш.Узбекистон Республикаси пул тизими: миллий пул бирлиги «сўм»нинг барқарорлигини мустахкамлаш истиқболлари.
Кредитнинг моҳияти. Кредитнинг функциялари. Кредитнинг шакллари ва турлари. Банк кредити ваунинг бозор иктисодиёти шароитида ривожланиши. Тижорат кредити ва унинг ривожлантириш истикболлари. Ижтимоий-йўналтирилган бозор иктисодиёти шароитида давлат кредити. Ссуда капитали ва кредит. Ссуда фоизининг мазмуни ва унинг ўзгаришига таъсир эгувчи омиллар. Ссуда фоизининг меъёри. Пул- кредит оркали тартибга солиш тизимида марказий банкнинг фоиз сиёсати. Ссуда капиталлари бозори. Ссуда капиталлари бозорининг моҳияти ва функциялари. Узбекистон Республикасида ссуда капиталлари бозорининг шаклланиши ва ривожланиши.
Банкларнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши. Иктисодиётда бозор муносабатларининг ривожланишида банклар ролининг кучайиши. Узбекистон Республикаси банктизими. Узбекистон Республикасининг«Банклар ва банкфаолияти тўғрисидахга конуни.
Марказий банк фаолиятининг максади ва функциялари. Миллий валютанинг баркарорлигини таъминлаш - Марказий банкнинг бош максади. Иқтисодиётни пул- кредиг тизими оркали тартибга солишда Марказий банкларнинг роли.
Тижорат банклари функциялари ва турлари. Молиявий воситачилик - банкларнинг асосий фаолияти. Молия бозорларини тартибга солиш ва эркинлаштириш шароитида банклар. Банклар - Узбекистонда иқтисодий ислоҳотларни амалга ошириш локомогивидир. Банкларни таркибий ташкил этиш ва бошқариш. Банк акциядорлик корхонаси сифатида. Тижорат банкларининг Марказий банк билан ўзаро муносабатлари. Марказий банк банкларнинг банки сифагида. Марказий банкнингпул- кредит сиёсати ва уни амалга ошириш механизми.
Тижорот банклари ресурсларининг депозитли манбалари. Тижорат банклари ресурсларининг депозитсиз манбалари. Тижорат банкларининг умумий капитали ва унинг функциялари. Умумий капиталнинг таркиби. Асосий капитал ва унинг таркиби. Қўшимча капитал ва унинг таркиби. Капитални егарли даражасини тавсифловчи молиявий коэффициентлар.
Аҳолининг пул маблағларини банкларга жалб этиш жараёнига таьсир этувчи омиллар.
Депозитларга тўланадиган фоизлар ва уларга таьсир килувчи омиллар.
Банк хизматларининг янги турларини жорий этиш йўллари. Ахоли ва хўжалик юритувчи рубъектларнинг банклардаги бўш пул маблағларини депозитларга жалб этишни кўпайтириш бўйичабелгиланган вазифалар.
Пул айланмаси тушунчаси. Нақд пуллик ва нақд пулсиз ҳисоб-китоблар. Узбекистон
Республикасида накд пулсиз ҳисоб-китобларнинг асосий шакллари.
-тўлов топшириқномаси билан ҳисоб-китоблар;

- тўлов талабномаси билан ҳисоб-китоблар;

- аккредитивлар билан ҳисоб-китоблар;

- инкассо бўйича хисоб-китоблар:

- чеклар билан хисоб-китоблар.

Тўлов оборотининг янги воситалари: пластик карточкалар, вексель. Факторинг ва унинг Узбекистонда фойдаланиш амалиёти.

Тўловсизлик муаммосининг сабаблари, окибатлари ва уни ҳал килиш йўллари.
Хўжалик субъектларини кредиглаш - банкларнинг асосий вазифаси. Банк активлари таркибида кредитлар. Банк кредитлашининг тамойиллари. Тижорат банкларининг кредит сиёсати. Кредитлаш объектлари ва субъектлари. Қарз олувчининг кредитга лаёқатлилиги вауни бахолаш.
Кредитнинг кайтарилиши ва уни таъминлаш йўллари. Гаров ва гаров механизмлари.
Кафолат. Кредитлашда рисклар. Фоизли риск ва унинг келиб чиқиш сабаблари. Суғурта риски. Рискларни баҳолаш ва уларни пасайтириш йўллари.
Тижорат банкларининг кредиг портфели ва улар сифатининг таснифи.
Кредит портфелини диверсификациялашнинг максади. Кредит портфелини диверсификациялашнинг асосий йўналишлари.
Хўжалик юритувчи субьектларни қисқа муддатли кредитлашнинг замонавий усуллари. Кредит линияларини очиб ва алоҳида ссуда счётидан кредитлашнинг тавсифлари.
Контокоррент шаклида кредитлаш. Овердрафт бўйича кредитлаш. Овернайт. Ломбард кредити. Синдициялашган крсдитлар. Ипотека ва ипотекали кредитлаш. Истеъмол кредити ва уни ривожлантириш истиқболлари. Микрокредитлаш ва унинг хусусиятлари. Қишлок хўжалик субъектларини кредиглаш ва унинг ўзига хос хусусиятлари.
Муаммоли кредитлар: келиб чиқиш сабаблари ва уларни бошкариш усуллари. Кредит кайтарилмаган ҳолатларда захираларни ташкил килиш тартиби.
Узок муддатли кредитлашда инвестицион лойиҳаларнинг самарадорлигини баҳолаш. Кредит шартномасининг мазмуни, томонларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари.
Тижорат банклари инвестицион фаолиятининг тавсифи. Тўғри ва портфелли инвестициялар. Инвестицион лойихаларни молиялаштириш. Инвесгицион лойихалар самарадорлигини иқгисодий бахолаш. Соф дисконтли даромад. Инвестицион лойихаларни молиялаштириш манбалари. Инвестицион лойиҳаларга банк кредитлари. Синдициялашган кредитлар - инвестицион лойиҳаларни молиялаштиришдарискларни камайтириш ва маблағлар жалб этиш усули сифатида. Банкларнинг портфелли инвестициялари: максади ва вазифалари. Қимматли коғозлар қозорида банк операциялари. Банкларнинг траст операциялари. Узбекистонда банкларнинг инвестицион операцияларини ривожлантириш истиқболлари.
Инвестицияларнинг иктисодиётни ривожлантиришдаги ўрни ва ахамияти. Инвестицион лойиҳалар: моҳияти ва мазмуни.
Узбекистон Республикасида Давлатнинг инвестицион сиёсат дастури. Инвестицион бизнес-режалаштириш. Инвестицион лойиҳалар экспертизаси ва комплекс таҳлили. Инвестицион лойиҳалар рискларини камайтиришда комплекс экспертизанинг роли. Инвестицион лойиҳалар самарадорлигинингтаҳлили (молиявий, иктисодий, ижтимоий).
Инвестицион ҳуқук тушунчаси ва инвестиция қонунчилиги. Инвестицион фаолият ҳуқуқий асосларининг пайдо бўлиши ва ривожланиши. Инвесгицион фаолиятни ривожланишидадавлатнйнгроли. Инвестицион фаолиятни тартибгасолиш объектлари ва қонунчилик. Инвестицион фаолиятни тартибга солиш субъектлари. Инвестицион фаолият соҳасидаги қонунчиликни шакллантиришнинг асосий тамойиллари. Инвестицион фаолиятни тартибга солиш соҳасидаги муносабатлар ва уларнинг хусусиятлари.
Лойиҳавий молиялаштиришни ташкил этиш. Лойиҳавий молиялаштиришда мониторинг. Алоҳида мураккаб инвестицон лойихаларни молиялаштириш хусусиятлари. Лойиҳавий молиялаштиришнинг камчиликлари ва афзалликлари.
Пул-кредит сиёсати - макроиқтисодий тартибга солиш воситаси сифатида. Пул- кредит орқали тартибга солишнинг Кейнсча ва монетаристик концепциялари. Макроиктисодий тартибга солиш тизимида монетар ва фискал-бюджет сиёсати.
Пул-кредит орқали тартибга солишда Марказий банкнинг роли. Пул-кредит оркали тартибга солиш инструментлари.
Қайта молиялаш сиёсати. Қайта молиялаш ставкаси ва унинг депозит ва кредит ставкаларини шаклланишидаги роли.
Мажбурий захира сиёсати ва унинг тижорат банклари кредит салоҳиятига таьсири.
Очиқ бозор сиёсати ва унинг муомаладаги пул массасининг динамикасига таъсири.
Пул-кредит орқали тартибга солиш гизимида валюта сиёсати ва валюта орқали тартибга солиш.
Пул массаси устидан назорат. Монетар индикаторлар ва уларнинг тавсифи. Пул массасини пул бозори орқали бошқариш.
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул-кредит сиёсатининг асосий йўналишлари.
Банк фаолиятини ташкил этиш ва банкларни бошкариш тузилмаси.
Банк фаолиятини тартибга солиш ва назорат. Тижорат банклари ресурсларини бошқариш.
Ликвидлиликни таъминлаш - банк ресурсларини бошқаришнинг асосий мақсади.
Банк активларини бошқариш. Активларни бошқаришнинг мақсади ва вазифалари. Тижоратч банклари активларини бошқариш усуллари. Банк рисклари ва уларнинг турлари. Рискларни баҳолаш ва бошкариш усуллари. Активларни диверсификациялаш - банк рискларини камайтириш ва даромадлиликни таъминлашнинг асосий шарти сифатида.
Тижорат банки фойдаси ва рентабеллиги. Фойдани кўпайтириш йўллари. Банк фойдасини тақсимлаш. Банкнинг фоиз сиёсати. Тижорат банклари фаолиятининг молиявий кўрсаткичлари.
Тижорат банклари фаолиятида корпоратив бошқарувни такомиллаштиришнинг ўрни. Тижорат банклари фаолиягини баҳолаш мезонларини ўзгартириш. Узоқ муддатли кредит қўйилмалари улушини ички манбаларни жалб этиш орқали ошириш йўллари.
Банк ишида маркетингнинг моҳияти ва хусусиятлари. Банкларнинг мақсадли бозорлари - мижозлар бозори ҳамда банк маҳсулотлари ва хизматлари бозори. Банкдаги режапаштириш тизими. Банк фаолиятининг жорий ва стратегик режаси. Стратегик режанинг мазмуни. Стратегик режалаштиришга бўлган турлича ёндашишлар. Режалаштириш боскичлари. Маркетингни режалаштириш. Режалаштириш тизимига бўлган талаблар.
Маркетингни режалаштириш. Маҳсулот стратегияси. Нарх стратегияси. Мижозларга банк маҳсулотлари ва хизматларини етказиб бериш тизими соҳасидаги стратегия. Коммуникация стратегияси. Маркетингда риск стратегияси. Риск стратегиясини ишлаб чиқиш.
Банқдаги маркетинг бўйича назорат тизими. Назорат жараёни босқичлари. Маркетинг бўйича назорат турлари. Самарали назоратнинг асосий қирралари.
Валюта муносабатлари ва валюта тизимининг асосий хусусиятлари. Вапюта тизими тушунчаси ва кўринишлари. Валюта тизимининг элементлари. Жаҳон валюта тизимининг эволюцияси. Олтиннинг функцияси ва ролини ўзгариши.
Валюта бозорлари: тушунчаси, функциялари ва иштирокчилари. Валюта бозорида банкларнинг роли. Валюта бозорларининг турлари. Валюта бозорларининг қатнашчилари.
Бозорларнинг вакт бўйича чегарапари. Валюталаштиришнинг бошланиши ва тугаш вақти. Операцияларнинг тезлиги. Пул бозорлари. Евровалюталар бозорининг вужудга келиши ва ривожланишининг замонавий тенденциялари.
Валюта курсига таъсир этувчи ва аниқловчи омиллар. Миллий валютани конвертациялаш усуллари. Валюта муносабатларини бошкариш. Валюта сиёсати: максади ва шакллари. Чет эл валютаси котировкаси. Котировка услублари: тўғри ва тескари.
Халкаро валюта бозорларидаги операцияларнинг назарий асослари. Валюта операцияларининг классификацияси. Накд битимлар. Чет эл валютаси иштирокидаги муддатли битимлар. Форвард операцияларининг умумий тавсифи. Форвард операциялари учун белгиланган вақт. Форвард келишувларидан фойдаланиш. Форвард курсларини ҳисоблаш йўллари. Спотгача бўлган валюталаштириш куни келишувлари учун аутрайт курслари. Синик кунлар учун форвард курси. Форвард кросс-курслари. Форвард-форвард операциялари. Валюта своплари. Своп котировкалари. Своп келишувларидан фойдаланиш.
Конверсион операцияларининг тавсифномаси. Спот кўринишидаги операциялар. Валюта курси ва котировкалари. Вк ва Ойег томонлари ҳамда валюта курслари котировкасидаги маржанинг ўлчами. Очиқ валюта позицияларининг кўриниши. Маржалар ва арбитражнинг конверсион операциялари. Кросс-курсларнинг механизми.
Валютани тартибга солиш ва валюта назорати. Валюта сиёсати ва уни амалга оширишда қўлланиладиган инструментлар. Валюта курсини баркарорлаштириш сиёсати. Девальвация ва ревальвацияларнингташқи савдогатўғри ватескари таъсири. Ривожланаётган мамлакатлар валюта сиёсатинингумумий хусусиятлари. ХВФ валюта сиёсатига нисбатан талаблари.
Валюта инқирози тушунчаси. Валюта инқирози - иқтисодий инкироз шакли сифатида. II жаҳон уруши даврида ва ундан кейинни йилларда валюта муаммолари. Бреттонвудс валютатизими инқирози: моҳияти, сабаблари, намоён бўлиш шакллари, ривожланиш босқичлари. Европа Иктисодий Ҳамжамиятида валюта интеграцияси муаммолари. Валюта чекловлари: сабаблари, моҳияти, шакллари. Валюта чекловларининг асосий хусусиятлари. Валюта чекловлари тараққиёти ва унинг оқибатлари. Халкаро Валюта Фонди орқали давлатлараро валюта чекловларининг бошқарилиши.
Чет эл валютаси иштирокидаги муддатли битимларнинг максади. Валюта курсининг кўтарилиши ва пасайишига таъсир этувчи омиллар. Муддатли валюта битимларидан фойдаланиш - валюта инқирозларидан ҳимоя қилиш усули сифатида. Валютавий фьючерс операциялари па уларнинг форвард операцияларидан фарқи. Опцион келишувлар. Валюта арбитражи. Валюта операциялари назорати ва уларни бошқариш.
Тўлов баланси тушунчаси, асоси ва унинг таркиби. Тўлов балансини давлатлараро бошқариш муаммолари. Тўлов балансини бошқариш моделлари ва концепцияларининг таҳлили. Халқаро ҳисоб-китоблар тушунчаси ва шартлари. Халқаро ҳисоб-китоблар формалари ва уларнинг ўзига хос хусусиятлари.
Халқаро кредит иктисодий категория сифатида. Ташқи савдода кредитнинг ахамияти. Жаҳон бозорларидаги рақобат ва унда халқаро кредитнинг роли. Халкаро кредитнинг шартлари ва шакллари. Халқаро кредитнинг давлат томонидан бошкарилиши.
Халқаро молия институтларининг ўмумий тавсифи. Халқаро Валюта Фонди. Жаҳон тикланиш ва тараккиёт банки. Жаҳон банкининг кредит сиёсати, унинг актив операцияларининг тавсифи. Европа ҳамжамиятининг халкаро молия институтлари.

СОЛИҚ ТИЗИМИ ВА СУҒУРТА ТИЗИМИ

Соликларнинг иқгисодий моҳияти ва уларни жорий этишнинг объектив зарурлиги. Солиқларнинг ўзига хос белгилари. Соликларнинг функциялари ва вазифалари. Соликлар ва солиқсиз тўловларнинг ўхшаш ва фаркли жихатлари. Солиқ элементлари ваунингтаркиби. Солиқ имтиёзлари вауларни қўллаш мезонлари. Солиқ юки ва уни аниқлашнинг турлари. Солиқ сиёсаги ва таркиби. Солик сиёсатини ишлаб чиқишда ва амалга оширишда давлат хокимиятининг иштироки. Ўзбекистон Республикаси солик сиёсатининг асосий йўналишлари. Солиқларнинг иктисодий мохияти ва мамлакатдаги макроиктисодий барқарорликка таъсири. Солиқларнинг функциялари ва вазифалари. Солиққа тортишнинг амапдаги принциплари. Солиқ тўловчиларнинг солиқ мажбуриятлари. Пандемия шароитида аалга оширилаётган солиқ сиёсатининг устувор йўнапишлари. Ўзбекистон Республикаси солик тизимида мавжуд соликлар ва йиғимлар. Умумдавлат солиқларининг гурлари ва бюджет даромадларидаги улуши. Маҳаллий солиқларнингтурлари ваундириш механизмлари. Солиқ солишнинг алохида тартиби. Солиқ ставкаларининг турлари ва миллий солик тизимида қўлланилиши. Солиқ механизмининг асосий элементлари. Кичик бизнес субъектларини соликка тортиш тартиби. Халкаро солиқ амалиётида иккиёклама солиққатортишни бартараф этиш.
Суғуртанинг иқтисодий мохияти. Суғуртанинг юзага келиш шарт-шароитлари. Суғуртанинг ўзига хос белгилари. Суғуртанинг функциялари. Суғуртанинг шакллари. Мажбурий суғурга. Ихтиёрий суғурта. Шахсий суғурта. Ҳаёт суғуртаси. Тадбиркорликни суғурталаш. Юкларни суғурталаш. Ўзаро суғурталашнинг хусусиятлари. Суғурта бозорини капитализация қилишнинг асосий максад. "Франшиза” тушунчаси ва унинг суғурта муносабатларидаги роли. Суғурта соҳасида суғурта назоратини ташкил этиш принциплари. Суғурташартномаси васуғурта полиси. Ўзбекистон Республикасининг “Суғурта фаолияти тўғрисида”ги Қонуни. Суғурта полисларини расмийлаштириш тартиби. Фуқароларни бахтсиз ходисалардан суғурталаш шартлари. Суғурталашнинг асосий шартлари. Етказилган зарарларни аниқлаш, тўланадиган суғурта суммаларини хисоблаш ва уларни суғурга далолатномасида акс этгирилиши. Ўзбекистон Республикасида транспорт воситалари эгаларининг учинчи шахслар олдидаги жавобгарлиги.

ПУЛНИНГ ЗАРУРЛИГИ, МОХИЯТИ ВА ФУНКЦИЯЛАРИ

Пулнинг келиб чиқиши ҳақидаги хар хил ғоя мавжуд.
1.Рационалистик ғоя.
2Эволюцион ғоя.
Рационалистик ғоянинг асосчисиАристотель бўлиб, у пул келиб чиқишининг асосини ўзаро бир-бирига тенг қийматни Ҳаракатга келтирувчи бирор бир махсус “қурол”, кишилар орасида ўзаро келишув натижасида қабўл килинган шартли бирликнинг топилиши айирбошлаш жараёнининг бўлишига олиб келган дейди.
Узаро товарларни алмаштиришда пул қатнашганида товарни сотиш жараёни товарни сотиб олиш жараёни сифатида юзага келган. Товарлар ўртасидаги пропорция тасодифан, масалан, сотилиши керак бўлган маҳсулотга талаб қай даражада ва унинг миқдорининг кам кўплигига боғлиқ ҳолда ўрнатилган. Кейинчадик шу товарлар ичидан умумий эквивалент ролини ўйновчи баъзи товарлар ажралиб чиқди.
Жамиятнинг ривожланиши муомалага металларнинг кириб келишига олиб келади. Эволюцион ғоянинг асосчиси К.Маркс. У А.Смит, Д.Рикардоларнинг тадкикотларига асосланган ҳолда пулнинг моҳиятини аниқрок ифодалаб берди.
Пулнинг ўзи ҳам товар эканлигини, пулнинг келиб чиқиши боскичларини изохлаб бера олди. У олтин ва кумуш қазиб олиш ва ишлатиш учун маълум меҳнат сарфланади, шу меҳнат олтин ва кумушда гавдаланган ҳолда, бошқа товарларнинг қийматини ўлчашнинг асоси бўлиб хизмат қилади деб кўрсатган. Ҳозирги вақтда юқоридаги ўхшаган реал пуллар ўрнига ўз қийматига эга бўлмаган қоғоз ва кредит пуллар муомалада ишлатилмоқда. Шунинг учун, қоғоз ва кредит пуллар, пул келиб чиқиши тўғрисидаги рационалистик концепциянинг тўғридан-тўғри исботи бўла олмайди. қоғоз пуллар юзага келгунча жамият бир неча ривожланиш боскичларини босиб ўтган.
К.Маркс пулни - бу товарларнинг товари деб ифодалаган ва унинг қуйидаги хусусиятларини изохлаб берган.
Биринчидан, пулнинг истеъмол қийматида бошқа товарларнинг қиймати ўз ифодасини топади.
Иккинчидан, пулда ифодаланадиган аниқ меҳнатнинг асосини абстракт меҳнат ташкил қилади.
Учинчидан, пулда ифодаланувчи хусусий меҳнат ижтимоий меҳнат сифатида намоён бўлади.
Демак: пул ҳам товар, лекин бошқа товарлардан фарқ қилувчи хусусиятларга эга бўлган, махсус товардир.
Унинг махсус товар сифатида хусусияти шундаки, у барча товарларнинг қийматини ўзида ифода қилувчи, умумий эквивалент ҳисобланади.
Умумий эквивалент ролиниузоқ йиллар давомида олтин бажариб келган бўлсада, товар хўжалигининг ва пул муомаласининг ривожланиши қоғоз пуллар, бошқа кредит воситалари, юзагакелишига, кредит ва пул маблағларининг банкда бир счётдан иккинчи счётга ўтказилиши каби жараёнлар бўлишига олиб келган. Пул қандай шаклда бўлишидан қатъий назар у пул бўлиб қолади. Юқоридагиларга асосланган ҳолда пулнинг моҳиятини қуйидагича таърифлашимиз мумкин. Пул-бу махсус товар, умумий эквивалент бўлиб, абстракт меҳнат Ҳаражатларини ўзида акс эттиради ва товар хўжалигидаги ижтимоий ишлаб чиқариш муносабатларини ифодалайди.
Бу таъриф пулнинг барча хусусиятларини ўзида тулик ифодалайди деб айтишимиз мумкин.
Биринчидан; пулнингбошқа товарлардан ажралиб турувчи махсус товарлиги;
Иккинчидан-пул бу умумий эквивалент-ягонатовар бўлиб, колган товарларнинг қийматини ўзида ифода қилиши, (бошқа хохлаган бир товар бу хусусиятга эга бўла олмайди);
Учинчидан, пулнинг эквивалент сифатида товарни яратишга кетган меҳнат ва бошқа харажатларини ўзида ифода қилиши;
Туртинчидан, пулнинг хар бир иқтиасодий тизимда, товар ишлаб чиқаришда кишилар ўртасида юзага келадиган иқтисодий муносабатларини ифода қилиши ва бошқалардир.
Ҳар бир иқтисодий категорияларнинг амал қилиши, иқтисодий муносабатларнинг маъсули сифатида намоён бўлиши, унинг зиммасига маълум максадларни юклайди.
Пул иқтисодий муносабатларни ўзида акс эттира туриб, умумий функцияларни бажаради. Пулнинг моҳияти унинг бажарадиган функцияларида янада якколрок намоён бўлади.
Пулнинг функциялари реал хаётга якин. иқтисодий амалиётдаги мавжуд жараёнларни ўзида ифодалайди.
Пулнинг функциялари, уларнинг моҳияти иқтисодчилар томонидан Ҳар хил талкин килинади. иқтисодий адабиётларда унинг турли хил функцияларини учратиш мумкин.
Пулни иқтисодий категория, пул асосий тўрт функцияни бажаради:
а) Қиймат ўлчови функцияси,
б) Муомала воситаси функцияси,
в) Тўлов воситаси функцияси
г) Жамғарма воситаси функцияси