Iqtisodiyot asoslari

Davriy ishsizlik
- bu asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida ishchi 
kuchiga bo’lgan talabning kamayishidan paydo bo’ladi. Davriy pasayish tovar va 
xizmatlar yalpi taklifining kamayishi va oqibatda aholini ish bilan bandligining 
qisqarishi va ishsizlikning o’sishini bildiradi. 
To’la ish bilan bandlik
- barcha ishchi kuchining 100% ish bilan 
ta’minlanganligini bildirmaydi. Aksincha, ixtiyoriy va tuzilmaviy ishsizlik ilojsiz 
hol bo’lganligini hisobga olsak, biz mutloq to’la ish bilan bandlikka erishib 
bo’lmasligini tushunamiz. 
Mehnat bozorining tarkibini quyidagilar tashkil etadi: 
-
mehnatga talab; 
-
mehnat taklifi; 
-
ishchi kuchi narxi yoki ish haqi; 
-
ishchi kuchi qiymati; 
-
raqobat. 
Shunday qilib, mehnat bozori tovar bozorining o’ziga xos ko’rinishi bo’lib, 
uning xususiyati shundan iboratki, unda ishchi kuchi yoki insonning mehnat 
qobiliyati sotiladi va sotib olinadi. 
Kapital bozorida ham, talab va taklif qonuni amal qiladi va kapital narxini 
belgilab beradi. 

---

34 
Kapital bozorida foiz, yillik foiz stavkasi, diskontlash, investision loyihalar, 
bank depozitlari kabi kategoriyalar amal qiladi. Kapital bozorining muhim 
ko’rinishlaridan biri qimmatbaho qog’ozlar bozori bo’lib hisoblanadi.
Qimmatli qog’ozlar bozori
- qimmatli qog’ozlarni muomalaga chiqaruvchi, 
sotuvchi va sotib oluvchilar o’rtasidagi iqtisodiy munosabatlar tizimidir. Qimmatli 
qog’ozlar bozorining ishtirokchilari bo’lib, emitentlar, investorlar va investisiya 
institutlari hisoblanadi. Qimmatli qog’ozni muomalaga chiqaruvchilar emitentlar 
bo’lib hisoblansa, qimmatli qog’ozni sotib oluvchilar investorlar deb ataladi. 
Qimmatli qog’ozlar bozorida savdo - vositachilik faoliyatini amalga oshiruvchi 
muassasalar investisiya institutlari deb yuritiladi.
Qimmatli qog’ozlar bozorida aksiya, obligasiya kabi qimmatli qog’ozlar 
muomalada bo’ladi. 
Aksiya
- o’z egasiga hissadorlik jamiyati foydasining bir qismini dividend 
sifatida olish va jamiyat mulkining bir qismiga egalik qilish va jamiyat 
boshqaruvida qatnashish huquqini beruvchi qimmatli qog’ozdir. 
Obligasiya
- qarz majburiyati bo’lib, o’z egasiga ko’rsatilgan summani va 
foizlarni ma’lum muddatda olish huquqini beradi. 
Qimmatli qog’ozlar bozori o’z navbatida birlamchi va ikkilamchi qimmatli 
qog’ozlar bozoriga bo’linadi.
