Iqtisodiyot asoslari

7. Kartel’ kelishuvi – bu … belgilash sohasidagi kelishuvdir.
8. Oligopolistik bozor tuzilmasi:

1. 
   Korxonaning tarmoqka kirishida jiddiy qiyinchiliklarni engib o’tishi;
   
2. 
   Korxonaning bozorda narx belgilash qobiliyati;
   
3. 
   Tarmoqda bir necha yirik firmaning faoliyat yuritishi;
   
4. 
   Chegaraviy daromadlar va chegaraviy xarajatlarni tenglashtirib, foydani maksimallashtirish;
   
5. 
   Korxona tomonidan bir turli va tabaqalashgan mahsulotlar ishlab chiqarishni ko’zda tutadi;
   
6. 
   Yuqorida keltirilgan barcha javoblar to’g’ri;
   
7. 
   Faqat d va e javoblar to’g’ri.
   

Asosiy tushunchalar va terminlar:
a. Nomukammal raqobat. g. Narx bo’yicha birinchilik
b. Kartel’. h. Nesha muvozanati
c. Bozor konsentrasiYasi. i. Narxlar urushi.
d. Yashirin kelishuv.
e. Talab “siniq egri chizig’i.
f. O’yinlar nazariyasi.

1. 
   Narxlarni oshiruvchi yoki pasaytiruvchi ayni paytda boshqa firmalar ham bozorda narx shakllanishi borasida uning izidan boruvchi, oligopolistik bozordagi firma.
   
2. 
   Bozorda bir yoki bir necha yirik firmaning ustunlik qilishi darajasi.
   
3. 
   Korxona yoki shaxslarning murosasiz manfaatlari asosidagi iqtisodiy xulq atvorni tahlil etadi.
   
4. 
   Raqobat sharoitida eng oqilona strategiya tanlashga asoslangan uyin qarori.
   
5. 
   Narx ustidan nazorat qilish maqsadida ishlab chiqarish hajmlarini cheklash to’g’risida o’zaro kelishuv tuzgan firmalar guruhi.
   
6. 
   Firmalarning ochiqcha kelishuvni chetlab o’tish, yashirincha holda narx va ishlab chiqarish hajmini kelishib olish holati.
   
7. 
   Oligopolistik bozorda raqobatlashayotgan firmalar tomonidan narx-ning navbatdagi pasaytirilishi.
   
8. 
   Oz bo’lsada narx ustidan hukmronlik mavqeiga ega bo’lgan ikki yoki undan ko’p bo’lgan sotuvchilarning bozorda raqobatlashishi.
   
9. 
   “Raqobatchilar narxning tushirilishini yoqlaydilar, biroq narx oshirilishini tarafdori bo’lmaydilar” – degan nuqtai nazarga asoslangan oligopolist mahsulotiga talab egri chizig’i.
   

To’g’ri – noto’g’ri:

1. 
   Mukammal raqobatli bozorda firmalar, monopolistik raqobatga qaraganda ko’proq, turli tuman tovarlarni taklif etadilar.
   
2. 
   Agar, oligopolistik bozorda korxona narxni yoki ishlab chiqarish hajmini tushirsa yoki oshirsa, bu holat, raqobatchi firmalarning sotish hajmi va foydalariga ta’sir etadi.
   
3. 
   Monopol raqobatli bozor uncha ko’p bo’lmagan korxonalar mavjudligi bilan tavsiflanadi.
   
4. 
   Monopoliyalar doimo noqonuniydir.
   
5. 
   Trest va kartel’ aynan o’xshash tushunchalardir.
   
6. 
   Monopolistik raqobatli bozorlarda resurslardan samarali foydalanish darajasi ta’min etilmaydi.
   
7. 
   Oligopolistlar narxli raqobat usullarini ma’qul ko’radilar.
   

Mashq va masalalar:

1. 
   Oligopolistik firma velosiped savdosi bilan shug’ullanadi. Firma tovarining chegaraviy xarajatlari 25 dollarni, chega-raviy daromadi – 45 dollarni, yalpi o’rtacha xarajatlari – 50 dollarni tashkil etadi. Quyidagi shartlarning qaysi birida firma o’zining eng yuqori foydasini ta’min etadi:
   

1. 
   Narxni pasaytirish va ishlab chiqarish hajmini kamaytirish;
   
2. 
   Narxni pasaytirish va ishlab chiqarish hajmini oshirish;
   
3. 
   Narxni oshirish va ishlab chiqarish hajmini kamaytirish:
   
4. 
   Narxni oshirish va ishlab chiqarish hajmini oshirish.
   

2. 
   Quyidagi keltirilgan har bir holat uchun, mos bozor tuzilmasini toping:
   

1. 
   Mukammal raqobat;
   
2. 
   Monopoliya;
   
3. 
   Monopolistik raqobat;
   
4. 
   Oligopoliya ;
   
5. 
   Monopsoniya.
   

3. 
   Bozor konsentrasiyasi normasi (me’yori) tarmoqning umumiy sotish hajmidagi turli yirik firma ulushini o’lchaydi. Sizning fikringizcha, bu ko’rsatkich uchun qanday kamchiliklar xos?
   

1. 
   Ushbu bozor qanday mahsulotlardan tashkil topganligini aniq aniqlash qiyin;
   
2. 
   Firma xulq - atvoriga salohiyatli raqobat ta’sirini inkor etadi;
   
3. 
   Importga farqsiz bo’ladi va bozorda konsentrasiyalashuv darajasini ortiqcha baholaydi;
   
4. 
   Mahalliy va mintaqaviy darajada konsentrasiyalashuv darajasini hisobga olmaydi;
   
5. 
   To’rtta yirik firma o’rtasida sotishning taqsimlanish ulushlarini hisobga olmaydi;
   
6. 
   Barcha javoblar to’g’ri.
   

4. Qaysi bozor tuzilmasida – sof raqobat (S. R.), sof monopoliya (S. M.), Oligopoliya (O.), monopolistik raqobat amal qiladi:

1. 
   Soatsozlik ustaxonasi;
   
2. 
   Shahar jamoat transporti;
   
3. 
   Telefon tarmog’i;
   
4. 
   Sigaret ishlab chiqaruvchi:
   
5. 
   Avto xizmat;
   
6. 
   Alyuminiy ishlab chiqaruvchi firma;
   
7. 
   Ferma;
   
8. 
   Oziq - ovqat do’koni.
   

Mustaqil ishlash uchun
Odatda aviakompaniyalar ta’til, bayramlar paytida aeroportlar oldida avtomobillarni to’xtash joyi uchun oddiy kunlardagiga nisbatan ancha yuqori narx belgilashadi. Nima uchun kompaniyalar bunday yo’l tutishadi?
Ushbu masalani hal etish uchun quyidagi adabiyotlar bilan tanishib chiqish tavsiya etiladi;

3.