Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

189 

 

tarmoq  mazkur  joy  uchun  ixtisoslashgan  soha  bo‗lmasligi  mumkin.  Aytaylik, 

rayon  yoki  viloyatda  respublikada  ishlab  chiqilgan  mahsulot  shu  yerning  o‗zida 

batamom  iste‘mol  qilinsa  yoki,  aksincha,  ushbu  mahsulot  mahalliy  sharoit 

ehtiyojini qondirmay, tamomila chetga chiqarilsa, har ikkala holda ham to‗laqonli 

ixtisoslashuv  bo‗lishi  mumkin  emas.  Birinchi  misolda  oddiy  natural  xo‗jalik, 

ikkinchi  holda  esa  xomashyoga  asoslangan  qaram  rayon  yoki  mamlakat  guvohi 

bo‗lamiz,  chunki  ko‗p  degan  so‗z  har  doim  ham  ortiqcha  degan  ma‘noni 

anglatmaydi.  Masalan,  Rossiya  Federatsiyasining  Markaziy  iqtisodiy  rayonida 

Belorussiyadan ko‗proq kartoshka yoki Boltiqbo‗yi respublikalariga ko‗ra ko‗proq 

sut  ishlab  chiqariladi.  Ammo  na  kartoshka,  na  sut  Rossiyaning  Markaziy  rayoni 

uchun ixtisoslashgan tarmoq hisoblanmaydi, zero bu mahsulotlarning barchasi o‗z 

joyida  iste‘mol  qilinadi,  chunki  rayonning  o‗zida  30  mln  kishidan  ziyod  aholi 

yashaydi. Ayni paytda, kartoshka Belorussiya Respublikasi uchun, sut Boltiqbo‗yi 

mamlakatlariga  ixtisoslashgan  tarmoq  bo‗lib  xizmat  qiladi.  Bu  joylarda  qishloq 

xo‗jalik  mahsulotlariga  bo‗lgan  mahalliy  talab  qondiriladi,  ortiqchasi  esa  chetga 

chiqariladi. 

Shunday  tartibda 

mulohaza  yuritib,  O‗zbekistondagi  ixtisoslashgan 

tarmoqlarni  aniqlash  mumkin.  Chunonchi,  respublikamiz  paxta  tolasi,  pilla,  tog‗-

kon sanoati, avtomobilsozlik va boshqa sohalarga ixtisoslashgan. Uni ip yoki ipak 

gazlamaga,  un,  neft  sanoatiga  ixtisoslashgan  deyish  biroz  mushkul,  chunki  bu 

mahsulotlar  O‗zbekistonda  hozircha  yetarlicha  ishlab  chiqarilmaydi  va  ular 

mahalliy talabni to‗la qondira olmaydi. 

Ixtisoslashuv, albatta, faqat moddiy ishlab chiqarishga tegishli emas. U barcha 

ijtimoiy  jabhalarga  ham  molik  xususiyatdir.  Qolaversa,  ayrim  oliygohlar 

o‗qituvchi,  boshqalari  agronom,  muhandis,  iqtisodchi  kabi  mutaxassislarni 

tayyorlaydi. Sababi bu oliygohlar shunday xodimlarni tayyorlashga ixtisoslashgan. 

---