Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

144 

 

tutadi.  Xususan,  joyning  relyefi,  yer-suv  zaxiralari,  geoekologik  vaziyati, 

agroiqlimiy resurslari, shaharlar rivojlanishi va urbanizatsiya jarayonlari, transport 

infratuzilmasi,  demografik  vaziyati  kabi  geografik  omillar  hududlarda  fermer 

xo‗jaliklarining ixtisoslashuvi va rivojlanishini belgilab beradi. 

Ayniqsa,  fermer  xo‗jaliklari  ixtisoslashuvi  va  ularning  o‗rtacha  yer 

maydonlari hajmining shakllanishida aholi joylashuvi hal qiluvchi ahamiyatga ega. 

Bu  borada,  ular  orasida  muayyan  darajada  bog‗liqlik  mavjud.  Chunonchi,  aholi 

zich  joylashgan  hududlarda  fermer  xo‗jaliklari  nisbatan  kichik  yer  maydonli  va 

asosan ko‗p mehnat talab sabzavotchilik hamda sut chorvachiligiga ixtisoslashgan 

bo‗lsa,  aholi  siyrak  joylashgan,  ya‘ni  mehnat  resurslari  kamroq  hududlar  esa, 

ko‗proq  yirik  yer  maydoni-ga  ega  paxtachilik-g‗allachilik,  ekstensiv  chorvachilik 

xo‗jaliklariga ixtisoslashgan bo‗ladi. 

Shuningdek,  fermer  xo‗jaliklari  rivojlanishining  geografik  xususiyati  bir 

necha tarmoqning ma‘lum bir hududda bir-biri bilan aloqadorlikda rivojlanishidir. 

Bu esa, o‗sha joyda qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini qayta ishlash bilan birgalikda 

fermer xo‗jaliklari tarmoqlarining birikmasini, majmuasini shakllantirish imkonini 

beradi va ularning samaradorligini oshiradi. 

Transport

  sanoat  va  qishloq  xo‗jaligi  bilan  birga  ishlab  chiqarish  va  uni 

hududiy tashkil qilishning asosi real iqtisodiyotning negizi hisoblanadi. U xo‗jalik 

tizimining  ―qon  tomiri‖,  harakatlantiruvchi  kuchi  sifatida  mamlakat  va  rayonlar 

iqtisodiy  aloqalarini  amalga  oshiradi,  ularning  geoiqtisodiy  yaxlitligini 

ta‘minlaydi.  Transportsiz  iqtisodiy  geografiyaning  fundamental  tushunchasi 

bo‗lgan  hududiy  mehnat  taqsimoti,  mahsulotni  ishlab  chiqargan  rayon  bilan  uni 

iste‘mol  qiladigan  joy  orasida  aloqa  bo‗lmaydi,  hududiy  ishlab  chiqarish 

majmualari  ham  shakllanmaydi.  Umuman  olganda,  tizim  (sistema)  va  majmua 

(kompleks)ni transport aloqalarisiz tasavvur qilish qiyin. 

---