Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

93 

 

yerning  ichki  energiyasi,  shamol  energiyasi  va  boshqalar).  O‘simlik  va  hayvonot 

dunyosi resurslarini biologik resurslar deb ham yuritiladi. 

2.  Tabiiy  resurslarning  ekologik  klassifikatsiyasi  –  ularning  tugashi  va 

tugamasligiga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi. 

Tugamaydigan  tabiiy  resurslar  –  hozir  va  yaqin  kelajakda  inson  tomonidan 

o‘zlashtirish  natijasida  tugamaydigan  resurslar  (quyosh  energiyasi,  yerning  ichki 

energiyasi, suv va havo energiyasi). 

Tugaydigan  tiklanmaydigan  tabiiy  resurslar  mavjud  zahiralari  turli 

maqsadlarda  uzluksiz  ishlatilishi  natijasida  tugaydigan  va  keyin  tiklanmay 

qoladigan resurslardir. Mineral resurslar ana shunday resurslar jumlasiga kiradi. 

Tugaydigan  tiklanadigan  tabiiy  resurslar  –  ma‘lum  vaqt  o‘tgandan  so‘ng 

tiklanish xususiyatiga ega bo‘lgan resurslardir. Masalan, suv, o‘simlik va hayvonot 

resurslari  va  h.k.  Bu  guruhga  o‘ta  sekinlik  bilan  tiklanadigan  resurslar  (yerning 

hosildorligi va unumdorligi, yuqori sifatli yog‘och beruvchi o‘rmon resurslari) ham 

kiradi. 

3.  Tabiiy  resurslar  xo‘jalikda  foydalanish  imkoniyatlariga  qarab  quyidagi 

guruhlarga bo‘linadi: 

Real  –  ishlab  chiqarish  kuchlarining  hozirgi  rivojlanish  darajasida 

foydalanilayotgan tabiiy resurslar. 

Potentsial  –  ilmiy  tadqiqot  va  kuzatish  ishlari  asosida  aniqlangan, 

jamiyatning  texnik  rivojlanish  darajasi  hozirgi  kunda  ulardan  foydalanish 

imkoniyatini beradigan va shu  bilan birga vaqtincha ulardan foydalanish imkonini 

bermaydigan resurslar ham kiradi. 

4.  Resurslarning  almashtirilishi  iqtisodiy  jihatdan  maqsadga  muvofiqligiga 

ko‘ra muqobili mavjud va muqobili mavjud emas turlarga bo‘linadi. 

Muqobili  mavjud  tabiiy  resurslarga  yoqilg‘i-energetika  resurslari  kiradi.  U 

yoqilg‘i resurslarining boshqa turlari bilan almashtirilishi mumkin. 

---