Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

89 

 



 

 noqulay hududlar – qattiq tabiiy sharoitli, aholi hayoti uchun kam foydali 

hududlar (Arktika cho‘llari, tundra, yarim cho‘llar, baland tog‘li hududlar); 



 

 sharoiti  cheklangan  hududlar  –  ko‘chmanchi  aholi  uchun  cheklangan 

tabiiy sharoitli hududar; 



 

 o‘rtacha  qulaylikka  ega  hududlar  –  doimiy  aholi  shakllanishi  uchun 

arzimas to‘siqlar bo‘lgan hududlar; 



 

 qulay hududlar – aholi hayot faoliyati uchun ideal tashqi muhit sharoitiga 

ega bo‘lgan hududlar. 

Tabiiy  shart-sharoit  tushunchasi  o‘z-o‘zidan  u  yoki  bu  xo‘jalik  faoliyati 

ko‘rinishini  nazarda  tutadi.  Aynan  tabiiy  shart-sharoitlar  insonlar  xo‘jalik 

faoliyatining 

xilma-xilligini, 

alohida 

hududlarning 

tarmoq 

jihatdan 

ixtisoslashuvini, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sur‘atlarini oldindan belgilab beradi. 

Ayniqsa, mamlakatlar iqtisodiyotning qishloq xo‘jaligi, o‘rmon xo‘jaligi va 

suv  xo‘jaligi  kabi  tarmoqlari  uchun  tabiiy  sharoitlar  birinchi  darajali  ahamiyatga 

egadir.  Ularning  rivojlanishi  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  tuproqning  unumdorligi,  iqlim  va 

hududning  suv  bilan  ta‘minlanishi  bilan  bog‘liq.  Shuningdek,  transport  va 

xo‘jalikning boshqa sohalari ham tabiiy shart-sharoit ta‘siri ostida bo‘ladi. 

Ma‘lumki,  foydali  qazilmalarni  qazib  olishda  ularning  zaxiralari  va  sifat 

xususiyatlarigina  emas,  balki  qazilmaning  tannarxi,  qazish  usuli  miqyosiga 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta‘sir qiluvchi yer sathiga chuqur yoki yaqin joylashish  sharoiti 

ham hisobga olinadi. Amaliyotda tog‘ sanoatida ko‘pincha shunday bo‘ladiki, eng 

qimmat  emas,  arzonroq,  ammo  qulay  tabiiy  sharoitda  joylashgan  konlar  ko‘proq 

foyda keltiradi. 

Qurilishning barcha turlari tabiiy sharoitga bog‘liq bo‘ladi. Hududning tabiiy 

ko‘rsatkichlari  shahar  kommunal  xo‘jaligini  tashkil  qilishga  ham  sezilarli  ta‘sir 

ko‘rsatadi. Issiqlik, suv ta‘minoti, kanalizatsiya, uylarni isitish va yoritish tizimi va 

---