“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet

 
57 

---

 
 
Kapital nazariyasi. 
 
 
Iqtisodiy fikrlar tarixida kapital to’g’risidagi birinchi chuqur nazariy 
tushunchani F.Kene ilgari surdi. Merkantilistlar kapitalni pul bilan bir narsa deb 
hisoblagan bo’lsalar, F.Kene fikriga ko’ra «pul unumsiz boylik bo’lib, u hech narsa 
ishlab chiqarmaydi». Uning atamasi bo’yicha qishloq xo’jaligi qurollari, qurilishlari, 
mollari, hayvonlari va dehqonchilikda bir necha ishlab chiqarish tsikllarida 
foydalaniladigan barcha narsalar «dastlabki avanslar» deyiladi (Hozirgi zamon 
atamasi bo’yicha - asosiy kapital). Bir ishlab chiqarish tsiklida ishlatiladigan urug’lik, 
em-xashak, ishchilarning mehnat haqi va boshqalarni u «har yillik avanslar»ga kiritdi 
(Hozirgi zamon atamasi buyicha - aylanma kapital). Ammo F.Kenening xizmati faqat 
kapitalni ishlab chiqarishdagi roliga qarab uni asosiy va aylanma kapitallarga 
bo’lishdangina iborat emas. Undan tashqari, u aylanma kapital bilan birga asosiy 
kapital ham xarakatda bo’lishini ishonarli qilib isbotlab berdi.