“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet

 
Mehnat bozori va pul. 
 
 
      A.Smitning   ko’rsatib   berishicha,  
taklifning 
talabga moslashuvi nafaqat 
tovarlar bozorida, balki faoliyatning boshqa sohalarida ham kuzatiladi. Masalan, 
aholining o’sishi ishchi kuchiga bo’lgan talab bilan tartibga solinib turiladi. Quyi 
sinflarda an’anaviy ravishda bolalarning tug’ilishi ko’p bo’ladi. Lekin ishchi kuchiga 
talab ortmasa, albatta, ish haqi past bo’ladi, ularning ko’pi kambag’allikdan o’lib 
ketadi. Ish haqining ancha yuqori bo’lishi esa, ularning ko’pchiligining yashab 
ketishiga olib keladi. 
 
Xuddi  shunga o’xshab pulga bo’lgan talab uning  taklifini tartibga solib turadi. 
Mamlakatda tovar muomalasi uchun metall pullar qanchalik talab qilinsa, shunchalik 
mavjud. Agar mamlakatda tovarlar kamayib ketsa, unda pul foydasiz bo’lib qoladi va 
import tovarlarni sotib olish uchun chetga chiqariladi. Banklar ham ortiqcha 
miqdorda banknot biletlarini chiqarishdan manfaatdor bo’lmaydi. Agar ular juda ko’p 
74 

---

 
biletlarni chiqarsalar, unda tovarlar bahosi oshib ketadi, bilet egalari esa ularni oltin 
va kumushga almashtirib berish uchun da’vo qiladilar. 
 
Merkantilistlarning pul kontseptsiyasini rad etishga bo’lgan A.Smitning kuchli 
istagi uni boshqa jarga tortdi. U, har qanday boshqa tovarga qaraganda pulga bo’lgan 
zarurat kamroq bo’ladi, deb tasdiqlaydi. Uningcha, pul ancha qimmat muomala 
xarajatlari hisoblanadi. Shuning uchun, iqtisodig’t pul miqdoriga  qancha kam muxtoj 
bo’lsa, jamiyat talafotlari shuncha kam bo’ladi. Mamlakatda pul massasini 
ko’paytirishga qaratilgan merkantilistlar sig’sati esa bema’nidir. A.Smitning pulning 
roliga etarlicha ahamiyat bermaslik qoidasini klassik maktab bo’yicha uning 
izdoshlari o’zlashtirib oladilar va o’z ta’limotlarida qo’lladilar.