|
1.3. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish asosida aholi
daromadlari shakllanishiga ta’siri.
O’zbekiston iqtisodiyoti da kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ulushining o’sib
borishi-ichki bozorni sifatli va raqobatbardosh tovarlar bilan to’ldirishning
zamonaviy talablarini hisobga olgan holda, xizmat ko’rsatish sohasi kengayishining
jahon bozori talablariga mos eksport tarkibi ko’payishining, yangi ish o’rinlari
yaratishning, avvalo, yoshlarni ish bilan ta`minlashning va shu asosda aholi
daromadlari va turmush farovonligini oshirishning asosiy omillaridan biri
hisoblanadi.
Xususiy mulkchilikni rivojlantirish yo’lida ortiqcha byurokratik to’siqlarni
bartaraf etish, kichik biznesgа yangi imtiyozlar yaratish respublikamiz iqtisodiy
qudrati va eksport salohiyatini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Shu bois so’nggi
yillarda bir qator qonun va me`yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindiki, bularning
ijrosi sohani sifat jihatdan yangi bosqichga ko’tarish imkonini berdi. Yangi tahrirdagi
"Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to’grisida", "Oilaviy tadbirkorlik
to’grisida”, “Xususiy mulkni himoya qilish va mulkdorlar huquqlarining kafolatlari
to’risida", "Tadbirkorlik faoliyati sohasidagi ruhsat berish tartib-taomillari tug’risida"
gi O’Uzbeksiton Respublikasi qonunlari ana shular jumlasidandir. O’tgan yili sohada
ruhsat berishga oid 80 ta tartib-qoida, shuningdek, litsenziyalanadigan faoliyat
turlarining 15 tasi bekor qilingani, moliyaviy hisobot topshirishning shakllari va
davriyligi 1,5 barobar qiskartirilgani davlatning tadbirkorlik sub`ektlari faoliyatiga
aralashuvi tubdan qiskarganining amaliy ifodasidir. Bu kabi imtiyozlar 2013 yilda
ham davom ettirilib, 1 yanvardan boshlab 65 ta statistik hisobot shakli va 6 ta soliq
hisoboti shakli bekor qilingani e`tiborga molik.
Shu bilan birga, tadbirkorlik sub`ektlarini ro’yxatga olish, ularni muhandislik-
kommunikatsiya tarmoqlariga ulash, eksport to’vrlarini bojxonada rasmiylashtirish
tartib-taomillari ham sezilarli darajada soddalashtirildi. Gap shundaki, ayni paytda
biznesni ro’yxatga olish jarayoni "bir darcha" tamoyili asosida atigi ikki kun ichida
amalga oshirilayaptiki, bu eng yaxshi xalqaro amaliyot talablariga to’la mos keladi
6
.
"Oilaviy tadbirkorlik tugrisida"gi Qonunga asosan, iqtisodietimizda xo’jalik
faoliyatining oilaviy korxonalar shaklidagi xalkimiz mentaliteti va an`analariga to’liq
6
Ernazarov E.Тadbirkorlik ravnaqi va huquqiy asos. /Хalq so’zi/, 2013 20 fevral, №35
25
mos keladigan yangi tashkiliy- huquqiy shakli joriy etildi. Ularga keng imtiyozlar,
preferentsiyalar va kafolatlar berildi. Buning natijasida qonun qabul qilingan paytdan
boshlab o’tgan yarim yil mobaynida mamlakatimizda 600 dan ortiq shunday korxona
tashkil etildi.
"Obod turmush yili" Davlat dasturida 2013 yilda tijorat banklari tomonidan
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub`ektlari faoliyatini rivojlantirish uchun jami
269,6 milliard so’m hajmida, ya`ni 2012 yildagiga nisbatan 1,3 barobar ko’p kreditlar
ajratish ko’zda tutilmoqda. Jumladan, oilaviy, xususiy tarbirkorlik va
hunarmandchilikni rivojlantirishga 110,1 milliard so’mlik kreditlar, shaxsiy
yordamchi ва dehqon xo’jaliklariga qishloq xo’jalik mahsulotlarini etishtirish hamda
qoramollar sotib olish uchun 106 milliard so’m ajratilishi rejalashtirilgan. Kollej va
litseylarning 15 ming nafardan ortiq bitiruvchisi o’z biznesini yo’lga qo’yishi uchun
jami 53,5 milliard so’mlik kreditlarga ega bo’ldilar.
Korporativ xaridlar tizimi kichik biznesni rivojlantirishni rag’batlantirishning
muhim shakllaridan biridir. 2013 yilda tizimga jalbetilgan soha sub`ektlari sonini 1,3
barobar ko’paytirish rejalashtirilmoqda. Xususan, ustav fondida davlat ulushi mavjud
bo’lgan 2086 yirik korxonada korporativ xaridlar mexanizmini joriy etish va xaridlar
umumiy hajmida kichik biznes ulushini 25foizga etkazish belgilangan.
O’zbekistonda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning hozirgi bosqichi
kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, unga keng iqtisodiy erkinlik
berish bilan tavsiflanadi. Shu jihatdan, hozirgi kunda respublikamizda kichik biznes
va xususiy tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishga alohida e`tibor berilmoqda.
Chunki, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasini rivojlantirish masalasiga
davlatimiz iqtisodiy siyosatining strategik vazifasi, aholi farovonligini oshirish omili
sifatida qaralmoqda.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasiga davlat tomonidan katta e`tibor
berilishi hamda ko’llab-quvvatlanishi natijasida uning mamlakat yalpi ichki
mahsulotidagi ulushi yildan yilga ortib bormoqda.
Xususan, 2000 yilda yalpi ichki mahsulotning qariyb 31 foizi iqtisodiyotning
faol rivojlanib borayotgan ushbu sektori ulushiga to’g’ri kelgan bulsa, 2008 yilda bu
ko’rsatkich 48,2 foizni, 2009 yilda 50,1 foizni, 2010 yilda 52,5 foizni, 2011 yilda esa
54 foizni tashkil etdi yoki 2000 yilga nisbatan 23 foizga o’sdi.
26
Mamlakatimizda ish bilan band aholining 74 foizidan ortig’i aynan kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida bandligi bu sohaga e`tiborni yanada
kuchaytirishni, jumladan tijorat banklari tomonidan kreditlar ajratishni ko’paytirishni
va shu asosida yangi ish o’rinlarini tashkil etish, barqaror daromad manbalarini
shakllantirishga zamin yaratish zarurligini taqozo etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
