Iqtisodiy statistika

ARish/ch(R)= R l / l / N o + l / K o -
R o / l / N o + l / K o = R i / l / N o + l / K o - R i s h / c h o

— m ahsulot fond talabchanligi o'zgarishi (fond qaytim i);

A R i s h / c h ( N ) = R i / l / N 1+ l / K o - R i / l / N o + l / K o

— aylanm a m ablag'larni biriktirish koeffitsiyentining o'zgarishi (aylanishi);

ф
A R ish/ch(K )= R i/l/N i + l / K l- R i / l / N 1+ l / K 0


U chala omilning yig‘indisi ishlab chiqarish rentabelligi- ning um um iy o'zgarishini beradi.


AR-ish/ch- A^ish/ch (Ю~*~ AR-ish/ch(N)+ ARjsh/ci^K),


Bayon etilgan tahlil qilish usulini quyidagi misolda ko'ram iz:
K orxona rentabelligi va unga ta ’sir etuvchi om illar

№ Ko'rsatkich Shartli ^{Bazis Joriy} belgi davr ^davr

1. Mahsulotni sotishdan tushgan tu- ^{SM 424704 446860} shum-jo‘natish bahosida (qo'shim-
cha qiymat solig'isiz), ming so'm
2 . Asosiy faoliyat foydasi, ming so'm AFF ^{52328 56476}
3. Asosiy ishlab chiqarish fondlarining F ^{374856 377672} o'rtacha yillik qiymati, ming so'm
4. Aylanma mablag'larning o'rtacha О ^{38028 39960} yillik qiymati, ming so'm
5. Asosiy ishlab chiqarish fondlari va F+O ^{412884 417632} aylanma mablag'larning o'rtacha yil­
lik qiymati, ming so'm
^{6 .} Mahsulot fond talabchanligi (3:1) 1 ^{1/N 88,26 84,52} so'mga tiyin
^7. Biriktirish koefTitsiyenti (4:1) 1 ^{1/K 13,66 13,19} so'mga tiyin
8. Mahsulot rentabelligi (2:1) 1 so'mga R 12,32 ^12,64 tiyin
9. Ishlab chiqarish rentabelligi (2:5), _R-ish/ch 12,09 ^12,93
yoki (2:8); (6:7)


Joriy davrda ishlab chiqarish rentabellik darajasi 0 ,84 tiy- inga o 'sgan.

ARish/ch= 12,93-12,09=0,84

A yrim olingan om illarning ta ’siri quyidagicha b o ‘lgan:

1. Sotilgan m ahsulot rentabelligining ortishi ishlab chiqarish rentabelligi 0,31 tiyinga ortishiga sabab bo‘lgan:

A Rish/ch(R)= 12,64 /88 ,26 + 13 ,66 -12 ,32 /88 ,26 + 13 ,66 = 0 ,31 ti-

yin;

2. F o n d talabchanligining kamayishi (asosiy fondlar qay- tim ining ortishi) ishlab chiqarish rentabelligini 0,47 tiyinga ortishga sabab bo‘lgan:

A R ish/ch(N )=l2 ,64 /84 ,52 + 13 ,66 -12 ,64 /88 ,26 + 13,66=0,47 ti-

yin.
3. M aterial aylanm a m ablag‘larni biriktirish koefFitsiyen- tini pasayishi (ular aylanishini ortishi) ishlab chiqarish renta­ belligini 0 ,06 tiyin ortishiga sabab bo‘lgan:

A Rish/di(K )= 12 ,64 /88 ,26 + 13 ,66 -12 ,64 /84 ,52 + 13 ,66 = 0 ,06

tiyin.

S hunday qilib, barcha om illarning rentabellik darajasini o ‘sishiga ta ’siri:

ARish/ch=0,31+ 0 ,47 + 0 ,06 = 0 ,84 tiyin.
H ar bir so'm lik foydalanilgan resurslarga nisbatan. Bazis yilga nisbatan rentabellikning ortishi
12 ,93 -12 ,09 = 0 ,84 tiyin.


Ayrim olingan m ahsulotlar rentabellik darajasi mahsulot tannarxi va bozor bahosiga bog‘liq.


Shu omillar ta ’sirini quyidagi misolda ko'ram iz:

Ko'rsatkich Bazis davr Joriy davr ^Farqi Bozor bahosi, so'm 20 23 ⁺³

ToMiq tannarx, so‘m 15 17 ^{+2
Foyda, so'm} 5 ^{6 + 1}
Rentabellik, % 25 26,1 ^{+ 1,1}

M ahsulot rentabelligi 1,1 foiz punktga o'sgan. Bu o ‘zgarishga bahoning ortishi va tannarxning qim matlashuvi sabab bo'lgan. Bu omillarning rentabellik darajasiga ta ’sirini aniqlash uchun quyidagi hisoblarni amalga oshiram iz: