Iqtisodiy munosabatlar tizimida mulk munosabatlari, ularning O’rni va ro’lI

II.BOB. MULKCHILIKNING TIZIMINING VA MULK MUNOSABATLARINING TAXLILI

2.1. O’zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish maqsadi, yo’llari va usullarining taxlili

Bozor iqtisodiyoti mulkchilik shakllarining xilma-xil bo’lishini talab qiladi, chunki tovar muayyan mulk ob’ekti bo’lgandagina oldi-sotdi qilinadi. O’zbekiston Res’ublikasi Konstitustiyasida ham: «Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O’zbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi», deb ta’kidlanadi.
Quyidagi 2-chizmada turli mezonlar asosida mulkchilik shakllarining tasniflanishi keltirilgan.
2.1.1 chizma

Mulkchilik shakillari

Hususiy mulk –

Ayrim kishilar va guruhlarga tegishli bo’lgan hamda daromad topishga qaratilgan mulk

Davlat mulki -

Ne’matlarning davlat tomonidan o’z vaziflarini bajarish uchun o’zlashtirlishi

Jamoa mulki- ne’matlarning muayyan maqsad yo’lida ayrim jamoalarga birlashgan kishilar tomonidan birgalikda o’zlashtirilishi

Korporativ husisy mulk – ne’matlarninma’lum maqsad yo’lida o’zaro birlashgan mulkdorlar mulkiga asoslangan korxonalar tashgkil etish orqali o’zlashtirilishi

Yakka tartibdgi husuiy mulk – ne’matlarning alohida olingan mulkdor tomonidan o’zlashtirilishi

Arlash mulk –
Turli mulk shakllari sintezidan tashkil topib, ne’matlarning shunga muvofiq tarzda o’zlashtirilishi .


2-chizma. Mulkchilik shakllarining tasniflanishi.
Mulkchilik turli shakllarining mavjud bo’lishi va ularning iqtisodiy mezoni, avvalo, ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi va ishlab chiqarishning umumlashuvi darajasi bilan bog’liq. Shu bilan birga mulkchilik shakllari ishlab chiqaruvchi kuchlarning holati, ijtimoiy mehnat taqsimoti va tashkiliy-iqtisodiy munosabatlarining etuklik darajasi bilan mos kelishi zarur.