Iqtisodiy monopolizmga qarshi siyosat va raqobatni rivojlantrish

Ishsizlik.
Bozorga, ayniqsa, uning shakllanish bosqichida, uzoq va chuqur iqtisodiy inqirozlar, ishsizlikning o‘sishi, pulning qadrsizlanishi, ko'pgina korxonalaming sinishi va ishbilarmonlarning xonavayron bo'lishi, aholining moddiy ta’minot jihatdan keskin tabaqalashuvi, huquqqa zid xatti-harakatlar va jinoyatlaming o‘sishi xosdir. Bozor iqtisodiyoti sari buyuk sakrashlar, inqilobiy qayta o‘zgarishlar yo‘li bilan emas, balki sobitqadamlik va izchillik bilan bosqichma-bosqich harakat qilish kerak. Bizning bozorga o‘tishimizdagi o‘ziga xos xususiyatlarimiz ana shunday. Bozor munosabatlariga asoslangan rivojlangan jamiyat qurish - bu uzoq murakkab jarayon ekanligi, uni doimiy ravishda chuqur idrok qilish va zarur hollarda tuzatishlar kiritishni talab qilishini anglamoq kerak. Bozorga o‘tilgan sari iqtisodiyotni boshqarish va tartibga solishda davlatning vazifasi jiddiy o‘zgaradi. Bozor iqtisodiyotining o‘zini-o‘zi tartibga soluvchi vositalari tobora muhimlashadi. Davlat zimmasiga faqat iqtisodiy reja va rag‘batlantirish vazifasigina qoladi. Xuddi shu yo‘l bilan haqiqiy bozor munosabatlariga o‘tish va buning uchun zarur sharoitlar yaratish mumkin.
Bozor xo‘jaligining asosiy talablari va shartlaridan biri erkin narxlardir. Ammo dunyo bo‘yicha narx siyosati, ayniqsa, bozor tarmoqlarini qaror toptirish davrida tartibga solib turilmaydigan bironta ham davlat mavjud emas. Bozor munosabatlari yo‘liga kirgan ko‘pgina mamlakatlarning tajribasi davlat doimo aholini ham, ishbilarmonlarni ham islohotlarga tayyorlab kelganligidan dalolat beradi.

Davlat sektori — bu mulk egasi davlat bolgan jami korxonalar va tashkilotlar majmuyidir.


Davlat ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga bevosita iqtisodiyotning davlat sektori¹⁴ orqali ham ta’sir ko'rsatadi. Davlat ixtiyorida faqat asosiy va xalq xo‘jaligi tarmoqlarining strategik ahamiyatga ega bo‘lgan tarmoqlari qoladi. Bular yoqilg'i, neft va gaz sanoati, elektr energetikasi, temiryo‘1, avtomobil, havo va truboprovod transporti, aloqa, suv va gaz ta'minoti, irrigatsiya inshootlari qurilishi va ulardan foydalanishdir.
Qishloq joylarda bozor munosabatlarini rivojlantirish, dehqonda yerga egalik qilish tuyg‘usini qayta tiklash — meros qilish huquqi asosida yerni abadiy foydalanish uchun berish yo‘lidan borish kerak.
Eng muhimi, qishloq xo‘jaligini yuritishning shunday shaklini yaratish kerakki, bu har bir dehqonga o‘z mehnatining samarasidan mustaqil bahramand bo‘lish imkoniyatini bersin. Ana shundagina dehqon o‘zini haqiqatan ham yerning chinakam egasi deb biladi. Qishloq turmush darajasini shahar turmushi darajasiga ko‘tarish, eng avvalo, aholining ijtimoiy ahvolini yaxshilash, ularni suv va gaz bilan ta’minlash, shuningdek, ishchi kuchi ortiqcha bo‘lgan joylarda kichik mustaqil korxonalar, keng tarmoqli qayta ishlash shaxobchalarini tashkil etish davlat ahamiyatiga molik vazifadir.
Bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tish bozorning keng tarmoqli tizimini tashkil etishni talab qiladi. Ayrim korxonalar va tijorat tuzilmalarining yakkaboshlik mavqeyini tugatish narxlarning sun’iy ravishda oshirib yuborilishi, monopol yuqori daromadlar olinishiga qarshi turuvchi sog‘lom raqobat muhitini shakllantirish imkonini beradi.
Alohida ta’kidlash joizki, o‘zgarib turadigan bozor iqtisodiyotini yaxshi tushunadigan, yuksak bilimli va ishbilarmon mutaxassislarga ega bo‘lmay turib, korxonalarni malakasiz qo‘llarga topshirish ularning barbod bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayoni bozor iqtisodiyotiga o‘tish uchun zarur bo‘lgan boshqa shart-sharoitlami vujudga keltirish bilan bog‘liq holda izchil va har tomonlama yondashuvni talab qiladi.