Iqtisodiy hujjatlarni yaratish

Tushuntirish xati – xizmat sohasidagi, xizmatga aloqador masalani, uning ayrim jihatlarini yozma izohlovchi va muassasa rahbariga yoki yuqori tashkilotga yo‘llanuvchi hujjatdir.
tilxat beruvchi shaxsning lavozimi, ismi va otasining ismi, familiyasi.

pul, hujjat, buyum yoki boshqa biror narsani beruvchi

shaxsning lavozimi, ismi va otasining ismi, familiyasi (zaruriyat

bo‘lganda muassasa nomi).

v) pul, hujjat, buyum yoki boshqa biror narsaning nom ivaularni miqdori (zaruriyatbo‘lgandabahosi).

g) olinayotgan buyumning texnik holati.

3.Tilxat berilgan sana.
148

2. 
   Tilxat muallifining imzosi.
   

Olinadigan pul miqdori yoki buyumning bahosi va uning soni tilxatda raqamlar bilan ko‘rsatiladi,qavs ichida esa so‘zlar bilan ham berilishi shart. Matn va imzo oralig‘idagi bo‘sh joylar chiziladi. Tilxatdagi yozuvlarni o‘chirish yoki tuzatish mumkin emas, aks holda bunday hujjatning haqiqiyligi shubxa ostiga olinishi mumkin.
Tushuntirish xatining zaruriy qismlari:

1. 
   Hujjat yo‘llanayotgan tashkilot yoki mansabdor shaxsning to‘liq nomi.
   
2. 
   Hujjatni tayyorlagan muassasa yoki shaxsning to‘liq nomi.
   
3. 
   Hujjat turining nomi (Tushuntirishxati). 4.Hujjat matni.
   

5. 
   Imzo.
   
6. 
   Sana.
   

Hisobotning zaruriy qismlari:

1. 
   Sarlavhasi: hisobot qaysi davr uchun, qanday bo‘lim yoki
   

shaxs tomonidan berilayapti.

2. 
   Hujjatning nomi (hisobot).
   
3. 
   Hisobot matni.
   

4. 
   Lavozimi, ismi va otasining ismining bosh harflari, familiyasi, imzo.
   
5. 
   Sana.
   
6. 
   Hisobotni tasdiqlovchi rahbar imzosi.
   

Hisobot - muayyan vaqt uchun rejalashtirilgan ish yoki vazifa, topshiriqlarning bajarilishi, amaliy dolzarb ishlar, xizmat va ilmiy safarlar yakuni haqida ma’lumot beruvchi hujjatdir.Hisobotda keltirilgan ma`lumot aniq, ishonarli bo‘lishi kerak. Hisobotda quyidagilarga e’tibor beriladi: nima mo‘ljallangan yoki topshirilgan edi, u qanday bajariladi, nimalarga e’tibor berildi, qanday etishmovchiliklar bo‘ldi, ularni bartaraf etish uchun nimalar qilish kerak. Hisobot oxirida muayyan topshiriq bajarilmagan bo‘lsa, uning sababi ko‘rsatiladi, bu borada takliflar qayd etiladi. Rejalashtirilgan ish haqidagi hisobotlar amalda keng qo‘llaniladi.

Xizmat yozishmalari-mazmunan xilma-xil bo‘ladi. Ularda muassasa faoliyatining turli masalalari bilan bog‘liq talab, iltimos, taklif, kafolat kabilar aks ettiriladi. Bu ma’noda xizmat yozishmalari hujjatlarning yuqorida ko‘rsatilgan guruhlari bilan uzviy aloqadordir. Shularni hisobga olib, xizmat yozishmalari hozirgi zamon hujjatshunosligida mazkur guruhlardan keyin alohida guruh sifatida tasniflangan va bu mantiqan o‘rinli. Har qanday yozishmada, umuman ko‘p hujjatda adres yozishga to‘g‘ri

keladi. Adres aksariyat hujjatlarning tarkibiy qismi - rekvizitidir.

Ish qog‘ozlarining yozilishi


Taklifnoma – biror bir tantanali tadbirga taklif etish uchun

qo‘llaniladigan yozma axborot. Taklifnomaning zaruriy qismlari:

1. 
   Nomi (taklifnoma). 2.Matn:
   

1. 
   
   4-reja ►
   taklifnoma turiga qarab: taklif qilinayotgan shaxsning familiyasi yoki ismi va otasining ismi;
   
2. 
   taklifqiluvchimuassassaningnomi; v)qanday tadbirgataklifqilinayotganligi.
   

3. 
   Tadbirni o‘tkazilish sanasi va vaqti.
   
4. 
   O‘tkazilish joyi.
   
5. 
   Imzo (tadbirnitashkiletgantashkilotningnomi).
   

Xatlar-muassasalar orasidagi xizmat aloqalarini amalga oshiruvchi asosiy hujjatdir. Xat orqali bajariladigan masalalar ko‘lami keng bo‘lib, bunday yozishmalar tushuntirishlar, xabarlar, taklifnomalar, iltimoslar, kafolatlar beriladi yoki qabul qilinadi. Mazmun jihatdan tullicha bo‘lgan bunday hujjatlar umumlashtirilgan holda xizmat xatlari xususiyatlariga ko‘ra o‘zaro farqlanadi. Xatlarnibajaradiganvazifasigaqarabquyidagiturlargabo‘lishmumkin:

1. 
   javob xatni talab qiluvchi xatlar (da’vo xatlar, so‘rov xatlar, iltimos
   

xatlar).

2. 
   javob xatni talab qilmaydigan xatlar (ilova xat, tasdiq xat, eslatma xat, axborot xat, kafolat xat va boshqalar).
   

Axborot xati –ko‘zlangan maqsad ma’lum tashkilot yoki shaxsni amalga oshirilayotgan tadbirdan xabardor qilishdir.Axborot xatlarining hajmi oddiy ma’lumotnoma ko‘rinishida bo‘lib, bir jumladan to bir necha sahifagacha bo‘lishi mumkin. Ba’zan axborot xatlardan ayrim tashkilotlar o‘z faoliyatini

targ‘ib qilish maqsadida ham foydalanadi.

Da’vo xati – ma’lum bir muassasaningboshqa bir idora yoki transport tashkilotlariga nisbatan talab va e’tirozlari bayon qilingan xatlardir. Da’vo xatlari r yetkazib berish, qurulish ishlari, ijara, yuk tashish va shu kabi bir qancha ishlar bo‘yicha tuzilgan shartnomalar bajarilmay qolganda, o‘z qonuniy huquqlarini va manfaatlarini himoya qilish maqsadida tuziladi. Da’vo xatlarida asosan shartnomaga ko‘ra o‘z zimmasiga olgan majburiyatini buzgan tomon yetkazgan

zararni qoplash talab qilinadi. Odatda da’vo xatlari uch nusxada tayyorlanadi.

Da’vo xatlarining zaruriy qismlari:

1. 
   Da’vo qiluvchi muassasa nomi va adresi.
   
2. 
   Xatning yozilish sanasi va tartib raqami.
   
3. 
   Da’voni qabul qiluvchi muassasa nomi va adresi.
   
4. 
   Da’vo bahosi (qiymati).
   
5. 
   Xat matni.
   
6. 
   Ilovalar ro‘yxati.
   
7. 
   Mansabdor shaxslarning imzosi.
   

Ilova xat – xatni qabul qilib oluvchilarni jo‘natilidigan hujjatlar haqida yozma xabardor qilish uchun qo‘llanuvchi qisqacha xabar qog‘ozidir. Ilova xat ish yuritishda keng tarqalgan bo‘lib, shartnoma loyihalarini, ziddiyatlar

bayonnomalarini da’vo materiallarini jo‘natishda qo‘llaniladi.

Iltimos xati – muassasalar ma’lum bir ishni amalga oshirish yoki tugatish

maqsadida boshqa muassasalarga rasmiy xat orqali iltimos qilishi mumkin. Iltimosxatlariningasosiyzaruriyqismlari:

1.Xatoluvchitashkilotva mansabdor shaxsnig nomi. 2.Matn.



Kafolat xati – muayyan bir shart yoki va’dani tasdiqlash maqsadida tuziladi. Xatlarning bu turi, qoidaga ko‘ra bajarilgan ish uchun haq to‘lashda, ishning bajarilish muddati haqida, turar joy bilan ta’minlashda, ishga qabul qilishda, bajariladigan ishning sifati haqida kafolat berish uchun tayyorlanadi va tashkilot

yoki alohida shaxslarga jo‘natiladi.

3. 
   Ilova (zarurbo‘lganhollarda).
   

So‘rov xati- javob talab qiladigan bunday yozishmalarda ma’lumotlar hujjatlar yoki boshqa zarur narsalar so‘raladi.Birgina xatda turli masalalarga doir bir necha so‘rov aks etmasligi, unda bayon qilinayotgan masalalar aniq va ravshan ifodalanishi lozim. Faqat shu holdagina, yo‘llangan so‘rovga tez va

mukammal

Eslatma xati – jo‘natilgan iltimos va so‘rov xatlariga javob olinmasa, shuningdek, tuzilgan shartnomalar muddati buzilganda yoki unga amal qilinmagan hollarda eslatma xati yuboriladi.

Farmoyish xati- bir tarmoqqa tegishli quyi muassasalarning barchasiga yo‘llangan rasmiy hujjatdir. Ularningasosiyvazifasiaynibir mazmundagi xabarni bir necha manzilga yetkazishdir.

Mazkur xatlar mazmun jihatidan uncha katta bo`lmaydi. Ular mazmun va hajm jihatdan telegrammalarga yaqinturadi. Odatda, eslatma xat bir yoki bir necha jumladan iborat bo`lib, kotib yoki referent tomonidan tasdiqlanadi.

Adabiyotlar ro`yxati:

1. 
   Mahmudov N., Mahkamov N., Madvaliyev A. O`zbek tilida ish yuritish. T.: O`zbekiston, 2013.
   
2. 
   Husanov N., Mirahmedova Z. Iqtisodiyot atamalari va ish yuritish. –T.: TMI, 2005.
   
3. 
   Husanov.N., Husanova M., Xo`jaqulova R., Yusupov E. “Iqtisodiyotda texnik yozuv”. T.: “Fan va texnologiya markazi”, 2012. 152 b.
   
4. 
   Jerald Alred, Charles Brusaw, Walter Oliu. Hahdbook of technical writing. New York, Copyright 2003.
   

[14: 101-104-betlar]