Iqtisodiy geografiya

Dunyo siyosiy xaritasidagi miqdor va sifat o’zgarishlari

DSXdagi o’zgarish hamda siljishlar asosan miqdor va sifat ko’rsatkichlari xususiyatlariga ega bo’ladi.

Miqdor o’zgarishlari hududlarni harbiy kuch bilan bosib olish yoki uni yo’qotish hisobiga, davlatlarning bir-birlariga hududlarni ixtiyoriy berishlari orqali sodir bo’ladi. Jahon urushlari, mustamlakalar bosib olish, mustamlakachi imperiyaning tashkil topishi, davlatlarning birlashuvi yoki ajralishi hududiy o’zgarishlarga olib kelgan.
Sifat o’zgarishlari odatda hududiy o’zgarishlarga olib kelmaydi. Uning asosiy mohiyatini bir ijtimoiy-iqtisodiy tuzumning boshqasi bilan almashinuvi, sobiq mustamlakalarning mustaqillikka erishishi, yangi davlat tuzilishi shakliga o’tish, davlatlararo siyosiy ittifoq va tashkilotlarning barpo etilishi va boshqalar belgilab beradi. Ko’p hollarda miqdor o’zgarishlari sifat o’zgarishlari bilan birgalikda sodir bo’ladi.
Umuman dunyo xaritasidagi miqdor o’zgarishlari asosan o’tmish davrlar uchun xos bo’lib, unda urushlar davlatlararo baxslar, munozaralar yechimining odatdagi vositasi, "musht huquqi" esa siyosatning asosiy yo’nalishi bo’lgan. Ammo hozirgi paytda hududiy munozaralarni harbiy yo’l bilan hal etish o’zining ilgarigi ahamiyatini to’la yo’qotdi. Yadro asrida bu yo’l sayyoramizni ulkan qabristonga aylantirish xavfini keltirib chiqaradi. Shu sababdan barcha hududiy mojaroalarni muzokaralar orqali tinch yo’l bilan hal etish XXI asrda eng maqbul yo’ldir.

4.