Iqtisodiy bilim asoslari

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

o‘rtacha narxiga ko‘paytirib ham aniqlash mumkin. Demak, yuqoridagi fikrlarga

asosan,  M⋅V=P ⋅Q  ko‘rinishdagi  Fisher  tenglamasi  deb  nomlangan  tenglamani

hosil qilamiz. Bu yerda, M — muomaladagi pul massasi, V — pulning aylanish

tezligi, P — birlik tovarning o‘rtacha narxi, Q — tovar va xizmatlar miqdori.

Fisher tenglamasi har qanday davlat iqtisodiyoti uchun o‘rinli bo‘lib, pul muomalasi 

qonuni deb ham ataladi.

INFLATSIYA 

Agar mamlakat iqtisodiyotida muomaladagi pul miqdori ko‘payib ketsa, pul

muomalasi qonuniga ko‘ra, Fisher tenglamasidagi muvozanatni tiklash uchun yoki

tovar va xizmatlar hajmini ko‘paytirish yoki tovar va xizmatlarning o‘rtacha narxini

oshirish kerak bo‘ladi. Lekin tovar va xizmatlar hajmini bir zumda oshirishning

imkoni  yo‘q.  Shuning  uchun,  muomaladagi  pul  miqdorining  o‘sishi,  odatda,

narxlarning oshishiga olib keladi.

Iqtisodiyotda o‘rtacha narx-navoning muttasil oshib borish jarayoniga inflatsiya

deb ataladi. Inflatsiya, o‘z navbatida, davlat pul birligining qadrsizlanishiga olib

keladi.  Pulning  qadrsizlanishi  deb,  unga  sotib  olish  mumkin  bo‘lgan  tovarlar

miqdorining  kamayishiga  aytiladi.  Pulning  qadri  tovarlar  narxining  arzon  yoki

qimmatlashishiga  qarab  o‘zgarib  turadi.  Agar  narxlar  qimmatlashsa,  ma’lum

miqdordagi pulga sotib olish mumkin bo‘lgan tovarlar miqdori kamayadi. Bu esa

pulning  qadrsizlanganligidan  dalolat  beradi.  Aksincha,  agar  bozordagi  narxlar

arzonlashsa, ma’lum miqdordagi pulga ko‘proq tovar sotib olish mumkin bo‘ladi.

Bu pul qadrining oshganligini ko‘rsatadi. Iqtisodiyotda o‘rtacha narx-navoning

muttasil  pasayib  borish  jarayoniga  deflatsiya  deyiladi.  Inflatsiya  makroiqtisodiy

jarayon bo‘lib, u mamlakat iqtisodiyotining hamma sohalarini qamrab oladi va

deyarli barcha tovar va xizmatlar narxining oshishiga olib keladi.

Irving Fisher o‘z ilmiy faoliyatining asosiy qismini iqtisodiyot

fanining  tovar-pul  munosabatlariga  oid  masalalar  bo‘yicha

nazariy izlanishlar olib borishga bag‘ishladi.

Uning  ilmiy  izlanishlarini  muvaffaqiyatli  olib  borishida

matematika bo‘yicha chuqur ma’lumoti qo‘l keldi.