Iqtisodiy bilim asoslari 8

Buni yodda tuting!
• 
Raqobatsiz bozor iqtisodiyoti bo‘lishi mumkin emas.
• 
Sotuvchilar o‘rtasidagi raqobat tovar narxining tushishiga, xaridorlar o‘rtasidagi 
raqobat esa tovar narxining oshishiga olib keladi.
SOTUVCHILAR O‘RTASIDAGI RAQOBAT
Biror tovarning sotuvchilari xaridorlarni o‘zlariga jalb etish va ko‘proq foyda olish maqsadida 
o‘zaro raqobat qilishadi. Bunday raqobat, ayniqsa, tovarning taklifi miqdori unga bo‘lgan talab 
miqdoridan ortiq bo‘lganda yaqqolroq namoyon bo‘ladi. Bozorda mazkur tovardan keragidan 
ortiq hajmda taklif etiladi. Tovarlar peshtaxtalarda sotilmay turib qoladi. Bu holatda sotuvchilar 
tovarlarning narxini tushirish, reklamani kuchaytirish, tovar sifati, dizayni va mijozlarga savdo 
xizmati ko‘rsatishni yaxshilash kabi yo‘llar bilan o‘zaro raqobat qilishadi. Sotuvchilar o‘zaro 
raqobatlashganlarida tovar narxi tushadi. Bunday raqobatdan xaridorlar va umuman olganda, 
barcha iste’molchilar manfaatdor bo‘lishadi.
XARIDORLAR O‘RTASIDAGI RAQOBAT 
Xaridorlar ham muayyan tovarni sotib olish uchun o‘zaro raqobat qilishadi. Bunday raqobat, 
ayniqsa, tovarning taklifi miqdori unga bo‘lgan talab miqdoridan kam bo‘lganda yaqqolroq 
namoyon bo‘ladi. Bozorda tovarning kam miqdorda taklif etilishi tovar taqchilligini yuzaga keltiradi. 
Tovarni sotib olish uchun xaridorlar navbat kutib qoladilar. Navbatlarning paydo bo‘lishi esa 
xaridorlarning o‘zaro raqobatidan dalolat beradi. Bunday raqobat ta’sirida narxlar oshadi, tovar 
sifati tushadi, xizmat ko‘rsatish esa yomonlashadi.
SOTUVCHI VA XARIDOR O‘RTASIDAGI RAQOBAT
Sotuvchi bilan xaridorlar orasidagi raqobat yuqoridagilardan farq qiladi. Ular orasidagi raqobat 
sotuvchi va xaridorlar manfaatlarining bir-biriga qarama-qarshi ekanligida namoyon bo‘ladi. 
Bozorda sotuvchi o‘z tovarini iloji boricha qimmatroqqa sotishga intilsa, xaridor imkon qadar 
arzonroq sotib olishga harakat qiladi. Shu tariqa ular o‘rtasida raqobat paydo bo‘ladi.