Iqtisodiy bilim asoslari 8

BILIMINGIZNI SINAB KO‘RING!
MONOPOLIYAGA QARSHI QONUNCHILIK
O‘zbekistonda Monopoliyadan chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash 
davlat qo‘mitasi tashkil etilgan. Uning vazifasi iqtisodiyotdagi mo nopoli yaga barham berish, 
tadbirkorlik va raqobatni qo‘llab-quvvatlashdan iboratdir. 
Respublikamizda raqobatga shart-sharoit hozirlash va monopoliyalarga qarshi ku-
rashish bozor islohot lari ning muhim jihati hisob lanadi. Raqobatni rivojlanti rishga qa-
ratilgan Pre zident far monlari, hukumat qarorlari chiqarilgan va qo nunlar qabul qilingan. 
Xususan, “Mono po l fao liyatni cheklash to‘g‘ri si da”gi qonunga ko‘ra bozorda sotuv chi 
firma lar ning:
— ataylab tovarlar taq chilligini hosil qilishi;
— narxlar ustidan o‘z nazoratini o‘rnatishi;
— boshqa raqobatchi fir malarning bozorga kirib kelishiga to‘sqinlik qilish kabi faoliyatlari 
man etilgan. 
Bu qonunni buzganlar uchun raqibiga yetkazgan zararini qoplash, jarima to‘lash va 
g‘irromlik qilish bilan topi l gan foydadan mahrum qi lish kabi iqtisodiy jazolar belgi langan.
TABIIY MONOPOLIYALAR
Davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan ba’zi bir ishlab chiqarish sohalari va tarmoqlari atayin 
monopollashtirilgan bo‘ladi. Bunday monopol korxonalar va sohalar — 
tabiiy monopoliyalar
 
deb ataladi. Tabiiy monopoliyalarga, temir yo‘l xizmati, aviatsiya transporti, telefon-telegraf 
aloqasi, elektr energetika tarmog‘i, gaz va suv ta’minoti xizmati kabi qator korxonalarni 
misol qilib keltirish mumkin. Tabiiy monopoliyalar davlat tomonidan tartibga solib turiladi. 
Tabiiy monopoliya
— davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan ba’zi bir ishlab chiqarish yoki 
xizmat ko‘rsatish sohalari va tarmoqlarining atayin monopollashtirilishi.
¹
Bozorning 
o‘ziga xos 
xususiyatlari
Bozorning turlari