Iqtisodiy bilim asoslari 8

SOF RAQOBAT BOZORI
Oldingi mavzuda raqobat va uning vujudga kelishi uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlar 
haqida gaplashgan edik.
Sof raqobat bozoriga misol qilib qishloq xo‘jalik mahsulotlari sotiladigan dehqon 
bozorlarini, kundalik ehtiyoj mollari sotiladigan chakana savdo do‘konlarini keltirish 
mumkin. Bu bozorlarda muayyan tovar turi juda ko‘p sotuvchilar tomonidan sotiladi. 
Bu bozorlarda narx erkin bo‘lib, biror-bir sotuvchi narx ustidan nazorat o‘rnata olmaydi. 
Shuningdek, bu bozorlarga kirishga to‘siq yo‘q bo‘lib, istalgan paytda ixtiyoriy sotuvchi 
bu bozorlarda o‘z faoliyatini boshlashi mumkin. 
FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
25-MAVZU
MONOPOLIYA VA 
MONOPOLLASHGAN BOZORLAR
MONOPOLLASHGAN BOZORLAR
Odatda, kamdan-kam bozorlar sof raqobat bozori xususiyatlariga ega bo‘ladi. Ular 
qaysidir darajada monopollashgan bo‘ladi. 
Bozorlar monopollashish darajasiga ko‘ra, quyidagi ketma-ketlikda joylashgan to‘rt 
turga bo‘linadi:

---

103
102
103
1. Monopol raqobat bozori sof raqobat bozoridan qaysi xususiyatlari bilan farq qiladi?
2. Sof monopoliyaning oligopoliyadan farqi nima?
3. Nima uchun ayrim bozorlarda monopoliya vujudga keladi?
4. Monopoliyaning qanday iqtisodiy zararlari bor?
5. Monopoliyaga qarshi qonunchilik nega paydo bo‘lgan?
6. Tabiiy monopoliyalarga misollar keltiring.
7. Respublikamizning bozor iqtisodiyotiga o‘tishida monopoliyaga qarshi qonunlarning 
qanday ahamiyati bor?
8. Iqtisodiyotda monopoliyalarning mavjud bo‘lishi har doim ham yomon oqibatlarga 
olib kelaveradimi?
9. Sizningcha, qaysi sohalarda davlat monopoliyasi saqlab qolingani, qaysi sohalarda esa 
monopoliyaning umuman bo‘lmagani ma’qul deb o‘ylaysiz? Fikringizni asoslang.
10. Shaharda faqat ikkita firma muzlatkich sotadi. Ularning biri narxni ikki baravar oshirdi. 
Bunga javoban ikkinchi firma qanday chora ko‘rishi lozim deb o‘y laysiz? 
11. Quyida sanab o‘til gan sohalarning qaysi birida mono po liya, oli gopoliya, monopol 
raqobat va sof raqobat mavjud bo‘lishi mum kin: a) samolyotsozlik; b) mineral suv ishlab 
chiqarish; d) oyoq kiyimi ishlab chiqarish; e) avtomobilsozlik; f) qandolat mahsulotlari 
ishlab chiqarish; g) uyali aloqa xizmati; h) non pishirib sotish.