Iqtisodiy bilim asoslari 8

 
talab
 
xaridorlarning muayyan vaqt davomida tovarni turli narxlarda 
qanchadan sotib olish haqidagi xohish va imkoniyatlarini aniqlaydi. 
Talab miqdori
 
deb 
xaridorlarning muayyan vaqt davomida ma’lum narxda sotib olishi mumkin bo‘lgan tovar 
miqdoriga aytiladi.
Yuqoridagi rasmlarda dehqon bozoridagi qulupnay rastasining may oyidagi holati 
tasvirlangan. Uni diqqat bilan ko‘zdan kechiring va quyidagi savollarga javob bering:
1. Rasmlarda qulupnay sotib olmoqchi bo‘lgan xaridorlar soni turlicha ekanligining sababi 
nimada deb o‘ylaysiz?
2. Qulupnay narxi va uni xarid qilish hajmi orasida qanday bog‘lanish bor ekanligini aniq-
lang.
3. Aytaylik, narx 600, 800, 1000 so‘m bo‘lganda xaridorlarning bir hafta davomida mos 
ravishda 6, 4, 2 tonna qulupnay sotib olishi mumkinligi aniqlangan bo‘lsin. Bu ma’lumotlar 
asosida yuqoridagi talab jadvalini to‘ldiring.
4. Koordinatalar tekisligida mos nuqtalarni belgilang va ularni tutashtirib chiqing. Hosil 
bo‘lgan chiziqni iqtisodchilar talab chizig‘i deb atashadi.
FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1000
so‘m
TALAB VA TALAB QONUNI
17-MAVZU
q
p
0
1 2 3 4 5 6
400
600
800
1000
7 8
200
Narx (
p
),
so‘mda
Talab miqdori (
q
), 
tonnada
800
so‘m
600
so‘m

---

77
76
77
Tovarga bo‘lgan talab tovar narxi o‘zgarmaganda ham turli omillar ta’sirida o‘zgarishi 
mumkin. Bu omillardan birini quyidagi misolda ko‘rib o‘tamiz:
I
. Maktab oshxonasida tushlikda somsa yoki gumma sotiladi. Somsa va gumma bir-birining 
o‘rnini bosuvchi tovarlar sirasiga kiradi. 
Uch oy davomida gumma narxi ko‘tarildi. Somsa narxi esa o‘zgarishsiz qoldi. Yuqoridagi 
jadvallarda bu oylardagi sotilgan gumma va somsa miqdori berilgan.
1. Jadvalda keltirilgan somsaning narxi va unga bo‘lgan talab miqdoriga e’tibor bering. 
Somsa narxi o‘zgarmasa-da, unga bo‘lgan talab miqdori nima sababdan o‘zgargan?
2. Bir-birining o‘rnini bosuvchi tovarlardan birining narxi oshishi natijasida ikkinchisiga bo‘lgan 
talab qanday o‘zgarar ekan? 
3. Birgalikda foydalanishga mo‘ljallangan tovarlar bir-birini to‘ldiruvchi tovarlar deb yuritiladi.
Bunday tovarlar juftligiga avtomobil va benzin misol bo‘la oladi. Avtomobillar narxi oshsa, 
benzinga bo‘lgan talab qanday o‘zgaradi? Bunday xususiyatga ega bo‘lgan yana qanday 
tovarlarni bilasiz?