«iqtisod-moliya»

8.3.Ўзбекистон Республикасида «Ғазначиликни 
жорий этиш» концепциясининг яратилиши 
 
Давлат бюджетининг даромадлари ва маблағлари ҳисобини 
юритиш учун Ғазначиликнинг Ягона ҳисобрақами фаолиятининг 
концепцияси яратилади. Давлат бюджети маблағларини самарали 
бошқариш, бюджет маблағларининг олувчиларига бўлган муддат-
ларни қисқартириш, турли даражадаги бюджет тизимидаги тушум-
нинг марказлаштирилган ҳисоб-китобини юритишни таъминлаш, 
Давлат бюджети ижроси тўғрисида тезкор ахборот олиш, Давлат 
бюджети маблағлари оқимларининг ҳаракатини оптималлаштириш 
зарурияти пайдо бўлганлиги учун Давлат бюджети маблағлари Ғаз-
начиликнинг Ягона ҳисобрақамида жамғарилади.
Ғазначиликнинг Ягона ҳисобрақами фаолияти концепцияси 
компьютерлаштирилган ғазначилик тизимида ва пул ўтказиш эса 
Марказий банк муассасаларида электрон тўловлар орқали амалга 
оширилиши мумкин. Ғазначиликнинг Ягона ҳисобрақами Давлат 
бюджети пул маблағлари тўпланадиган ва миллий валютада Давлат 
бюджети ижроси операциялари ифодаланадиган Марказий Ғазна-
чиликнинг ҳисобрақамидир.
Ғазначилик фаолиятида очиладиган Ягона Ғазначилик ҳисоб-
рақами муҳим аҳамиятга эга. Ягона Ғазначилик ҳисобрақами (ЯҒҲР) – 
бу сўм ҳисобидаги ҳисоб – рақам бўлиб, у Марказий банкда очи-
лади. У давлат бюджетининг барча даромадлари келиб тушадиган 
ҳамда барча харажатлари амалга ошириладиган ҳисобрақамдир. 
Барча бюджет ташкилотлари ўз операцияларини ЯҒҲР орқали амалга 
оширадилар. Мавжуд қонунчилик асосида, ғазначилик ЯҒҲРга қў-
шимча равишда бошқа сўм ва валюта ҳисобидаги ҳисоб рақамларни 
МБда ёки Ўзбекистон ва чет мамлакатлардаги тижорат банкларида 
очиши мумкин. Бироқ бу ҳисоб рақамлар ЯҒҲРнинг ажралмас қисми 
ҳисобланмайди ва ундаги маблағлар ҳаракати алоҳида назорат қилинади. 
ЯҒҲРга қуйидаги тушумлар ва харажатлар келиб тушади: 
 
ТУШУМЛАР: 

умумдавлат солиқлари; 

маҳаллий бюджет даромадлари; 

жисмоний шахсларнинг бюджетга тўловлари; 

божхона тўловлари; 

махсус йиғимлар маблағлари; 

---

160 

давлат мақсадли жамғармаларига тўловлар; 

бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари тушумлари;

муддатли депозитлар қайтарилган суммалар, шу жумладан 
фоизлар; 

давлат қисқа муддатли облигацияларини ва бошқа қимматба-
ҳо қоғозларни сотишдан тушган тушумлар; 

давлат бюджетининг валюта тушумлари.