Investitsiya siyosatini amalga oshirishda maqsadli davlat investitsiya dasturlarining o’rni

Investitsiya siyosatini amalga oshirishda maqsadli davlat investitsiya dasturlarining o’rni
1. Investitsiya sohasidagi qonunchilik. Investitsiya munosabatlarini davlat tomonidan tartibga solish
2. O’zbekiston Respublikasining investitsiya to’g’risidagi qonun
3. O’zbekiston Respublikasida investitsiya faoliyatining loyihasini va dasturini ishlab chiqish.


So’z boshi

O’zbekiston qisqa vaqt ichida (1991-2010 y) investitsiya mablag’larini hayotga tadbiq qilishda ancha muvaffaqiyatlarga erishdi. Hozirgi kunga kelib mamlakatda qulay investitsion muhit yaratilgan. Buni biz hukumatimiz tomonidan qabul qilingan quyidagi farmon va qarorlardan bilishimiz mumkin.¹

2005 yil 11 apreldagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “To’g’ridan-to’g’ri xususiy xorijiy investitsiyalarni jalb etishni rag’batlantirish borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi Farmoni.

2005 yil 15 apreldagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Bank tizimini yanada isloh qilish va erkinlashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Qarori;

2005 yil 14 iyundagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik sub’ektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni;

2005 yil 20 iyundagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mikrofirmalar va kichik korxonalarni rivojlantirishni rag’batlantirish borasidagi qo’shimcha-chora tadbirlar to’g’risida”gi Farmoni;

2005 yil 24 iyundagi “Tadbirkorlik sub’ektlarining xo’jalik sohasidagi huquqbuzarliklari uchun moliyaviy javobgarligini erkinlashtirish to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonini keltirishimiz mumkin.

Shu bilan birga hukumatimiz tomonidan katta amaliy ishlar ham qilinib kelingandi. 2003 yil 4 may kuni poytaxtimizning “Turkitson” saroyida Evropa Tiklanish va taraqqiyot banki Boshqaruvchilar Kengashining 12 yillik majlisi bo’lib o’tdi.

ETTB prezidenti Jan Lemer Toshkent forumidagi nutqida “Mazkur bank O’zbekistonga juda katta qiziqish va ishonch bilan qaraydi” deb ta’kidladi._ Kelgusida ham xususan iqtisodiyotni rivojlantirishdagi eng katta bo’g’ini bo’lib kelgan invetsitsion faoliyatni qo’llab-quvvatlashda kerakli mablag’lar ajratishini bildirdi. Bu bejiz emas, chunki mamlakatimiz juda katta imkoniyatlarga ega. Bu imkoniyatlardan foydalanishning eng samarali yo’li bu chet el va mahalliy investitsiyalarni iqtisodiyotning ustuvor yo’nalishlariga jalb qilish va moliyalash mexanizmini yanada takomillashtirishdir.

Yuqorida qayd etilgan tadbirlarni amalga oshirish o’z navbatida katta miqdorda moddiy, moliyaviy, intellektual resurslar manbalarini izlash, shakllantirish va umuman O’zbekiston uchun yangi va qulay bo’lgan investitsiyaviy faoliyatni yo’lga qo’yishni taqozo etadi.

Davlat hozirgi sharoitda ushbu jarayonni rivojlantirishga qaratilgan qator muhim chora-tadbirlarni muntazam amalga oshirib kelmoqda, xususan, investitsiya faoliyatini huquqiy asoslari ishlab chiqildi. Xorijdan jalb qilinadigan invetsorlar uchun turli kafolatlar beruvchi qonun va me’yoriy hujjatlar yaratildi va ular bozor iqtisodiyoti rivojlana borishi bilan takomillashtirilib borilmoqda.

Iqtisodiyotda tarkibiy o’zgarishlar investitsiya faoliyatiga yangicha yondashishni taqozo etmoqda. Bunday yondashuv quyidagi qoidalardan kelib chiqadi:

-investitsiya jarayonini faollashtirish, investitsiya resurslarini iqtisodiy taraqqiyotning ustuvor sohalariga yo’naltirish;

-investitsiya jarayoniga korxonalar, tashkilotlar, aholi jamg’armalarini to’laroq jalb etish va undan respublikaning -ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini hal qilishda foydalanish;

-chet el kapitalining kirib kelishi uchun qulay investitsiya muhitini yaratish.

Investitsiya dasturlarini moliyalashtirish imkoniyatlari markazlashgan manbalarning chegaralanganligi uchun kapital mab-lag’lardan foydalanish yo’nalishiga jiddiy ta’sir ko’rsatmoqda. Byudjet hisobidan birinchi navbatda ijtimoiy sohani moliyalashtirish uchun foydalanilmoqda. Ishlab chiqarishni rivojlantirish avvalo korxona va tashkilotlarning o’z vositalarini safarbar qilish va bank krediti hisobiga amalga oshirilmoqda. Investitsiyalarni jalb qilish va moliyalashtirish ancha murakkab jarayon hisoblanadi.

Xalqaro va milliy darajada investitsiyalarni jalb qilish va moliyalashtirishda etarli tajribalar mavjud. Bu masalada boy tajribaga ega bo’lgan Jahon banki investitsiyaviy faoliyat olib borishda sezilarli natijalarga erishgan.

Ma’lumki, investitsiyalash jarayonini amalga oshirishda moliya tizimi muhim o’rin egallaydi. Moliyaviy tizim zamonaviy bozor iqtisodiyotida asosiy xizmatlar majmuini tashkil qiladi. Jahonning ko’pgina mamlakatlarida moliyaviy tizimlar tadbirkorlar bilan ishlashning asosiy va barqaror vositasi sifatida tan olingan. Bu ishlab chiqarish ixtisoslashuvining tez sur’atlarda rivojlanishiga imkon yaratdi. Boshqa tomondan moliyaviy aktivlarning, tezda pulga aylanishi va tavakkalchilik xususiyatlari bilan moliyaviy shakldagi jamg’arma hajmini ko’paytirishga imkon beradi.

Investitsiya qo’yilmasining alternativ yo’nalishini baholash qarzdorlarning monitoring faoliyatini amalga oshirish orqali, resurslardan foydalanish samaradorligini ko’taradi. Moliyaviy datsaklardan foydalanish orqali xo’jalik ob’ektlari tavakkalchilik qilishga va jamg’arma to’plash imkoniyatiga ega bo’ladilar. Shunday qilib barqaror va sog’lom moliyaviy tizimning rivojlanishi investitsiyalashning ichki imkoniyatlarini kengaytiradi va iqtisodiy o’sishni ta’minlaydi. Moliyaviy tizim asoslari huquqni, hisob yuritish va moliyaviy muassasalarga og’ir yuk tushmaydigan soliq tizimlarini shakllantirish orqali barpo qilinadi. Investitsiyani moliyalashtirish asosan mamlakatdagi iqtisodiy siyosat, qonunchilik, investitsiyani jalb qilish infratuzilmasining rivoji, darajasi va mamlakatning iqtisodiy ahvoliga bog’liq bo’ladi.

Investitsiya faoliyatining rivoji uchun mazkur omillarni ilmiy tahlil qilish lozim bo’ladi. Bu tahlil mablag’lar yo’nalishining eng maqbul usulini tanlash va kelajakda har bir hududga mos keladigan investitsiya siyosatini belgilash imkoniyatini beradi. Iqtisodiy o’sishga erishishda nafaqat investitsiya hajmini ko’paytirish, balki ular yo’nalishlari va tuzilmalarini to’g’ri tanlash ham muhim ahamiyat kasb etadi. Investitsiyalash uchun shunday ishlab chiqarish turlari va korxonalarni tanlash lozimki, ular tezda o’zini qoplab, yuqori darajada iqtisodiy va texnologik samara bera olishlari kerak.

Iqtisodiyotni erkinlashtirish bosqichida iqtisodiy o’sishni jadallashtirish uchun investitsiya hajmini keskin ko’paytirish lozim bo’ladi. Hozirgi bosqichda mablag’lar etishmovchiligini hisobga olib, nodavlat investitsiya manbalarini topish va har tomonlama qo’llab-quvvatlash maqsadga muvofiq bo’ladi.²

Investitsiya faoliyatini samarali tashkil etish va moliyalashtirishda hali hal qilinishi zarur bo’lgan qator vazifalar borki, ular mavjud konun va me’yoriy hujjatlardan to’g’ri foydalanadigan, va umuman investitsiyalardan samarali foydalanish bo’yicha kadrlarni tayyorlash ular malakasini muntazam oshirishni talab qilmoqda.

Mazkur kitob investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish borasida olinadigan bilimlarni yanada chuqurlashtirish maqsadida foydalanish uchun muallif tomonidan ishlab chiqilgan o’quv qo’llanmadir. Ushbu o’quv qo’llanmada investitsiyalarni mohiyati, iktisodiy ahamiyati, mahalliy va xorijiy investitsiyalarni jalb etish va moliyalashtirish manbalari va investitsiya muhiti kabi masalalar yoritilgan.

O’quv qo’llanma oliy ta’limning iqtisodiy mutaxassisliklar yo’nalishi bo’yicha ta’lim olayotgan talabalar hamda investitsiya jarayoni, investitsiya faoliyati va investitsiya muhiti bilan qiziquvchi barcha kitobxonlarga to’la bilim va ko’nikmalarni beradi degan umiddamiz.