Investitsion faoliyat

Portfel investitsiyalar – shunday investitsiyalarki, bunda kapitalni daromad olish maqsadida korxonalarning aksiyalari, obligatsiyalari va boshqa qimmatli qog’ozlarni sotib olish uchun sarflanadi. Bunday investitsiyalar korxonalarning moliyaviy xo’jalik faoliyati ustidan nazorat o’rnatish huquqini bermaydi. Xorijiy portfel investitsiyalarning barcha xalqaro operatsiyalarni amalga oshirishda firma
uchun muhim ahamiyatga ega. Bu turdagi investitsiyalarga asosanmoliyaviy muammolarni yechish uchun murojaat qilinadi. Korporatsiyalarning moliyaviy bo’limlari mablag’larning bir mamlakatdan boshqa mamlakatga qisqa muddatli investitsiyalardan yuqori foyda olish uchun o’tkazadilar.
Portfel investitsiyalar quyidagi ko’rinishda bo’lishi mumkin:

1. 
   Aksioner qimmatbaho qog’ozlari – bozor muomalasidagi pul xujjati bo’lib, xujjat egasining ushbu xujjatni chiqargan shaxsga nisbatan mulkiy huquqga egaligini tasdiqlaydi;
   
2. 
   Zayom qimmatbaho qog’ozlar – bozor muomalasidagi pul hujjati bo’lib, zayom egasining ushbu hujjatni chiqargan shaxaga nisbatan munosabatini tasdiqlaydi.
   

Zayom qimmatbaho qog’ozlariquyidagi shakllarda chiqariladi:

• 
  Obligatsiya (oddiy veksel, qarz majburiyati) pulli dastak bo’lib, uning sohibiga kafolatlangan va qat’iy belgilangan pul daromadi yoki sharnoma asosida belgilangan O’zgaruvchan pul daromadini olish huquqini beradi;
  
• 
  Pul bozori dastaklari – pullik dastak bo’lib, uning sohibiga ma’lum bir davr ichida kafolatlangan va qat’iy belgilangan pul daromadi olish huquqini beradi.
  

Bu dastaklar bozorda pasaytirilgan narxlarda sotiladi, narxni pasaytirish darajasi foiz stavkasining katta-kichikligiga va qarzni qoplash muddatiga bog’liqdir.Bular g’azna veksellari, depozit sertifikatlari va boshqalar kiradi.
Moliyaviy derivatlar- bozor narxiga ega bo’lgan pulli dastak bo’lib, uning sohibiga birlamchi qimmatbaxo qog’ozlarni sotish yoki sotib olish huquqini beradi. Bulagga optionlar, fyucherslar, varrantlar, svoplar kiradi.
Nota (qarz majburiyati) – qisqa muddatli (1-6 oy)pulli dastak bo’lib, bank bilan kelishuv asosida qarz oluvchining o’z nomiga chiqariladi, bozorda joylashtirilishi kafolatlanadi va sotilmagan notalar sotib olinadi, rezerv kreditlar bilan ta’minlanadi. Keng tarqalgan notalar – Yevronotalardir.
Portfel investitsiyalarning bevosita investitsiyalardan avzallik tomoni shundaki, ular tugatilish vaqtida qimmatbaho qog’ozlar tezdanaqd valyutaga almashtirib olinishi mumkin. Portfel investitsiyalarning amalga oshirilishining
asosiy sababi – tavakkalchilik darajasini hisobga olgan holda majburiy investor o’z mablag’larini xorijda maksimal foyda keltiruvchi qimmatbaxo qog’ozlarga joylashtirishi mumkin. Ma’lum bir ma’noda portfel investitsiyasi pulni inflyatsiya va spekulyatsiya yo’li bilan foyda ko’rishdan saqlash vositasi sifatida qaraladi. Bunda investitsiya qilinayotgan soha ham, qimmatbaxo qog’oz turi ham hech qanday ahamiyatga ega emas, u ustama kurs o’sishiga qarab istalgan foydani berishi kerak bo’ladi.
Quyida portfel va bevosita investitsiyalar o’rtasidagi farq jadval ko’rinishida tasvirlab berilgan. Jadvalda portfel va bevosita investitsiyalarni kapital chiqarish maqsadi, maqsadga erishish yo’llari, maqsadga erishish usullari, daromad shakllari kabi belgilari keltirilgan.

5. 
   rasm