Инвестиция фаолияти ва инвестиция сиёсати

1-расм. Молиялаштириш манбалари бўйича асосий капиталга ўзлаштирилган инвестициялар таркибида чет эл инвестиция ва кредитларининг улуши (фоизда)

• 2019 йилда мамлакат ЯИМ ҳажмининг ўсиш суръати 105,6 фоизни ташкил қилиб, 2010 йилга нисбатан 1,7 ф.п.га камайган ва аксинча, асосий капиталга ўзлаштирилган инвестициялар 2010 йилга нисбатан 33,9 ф.п.га ошиб, 2019 йилда 138,1 фоизни ташкил этган

	2010 йил	2011 йил	2012 йил	2013 йил	2014 йил	2015 йил	2016 йил	2017 йил	2018 йил	2019 йил
Ялпи ички маҳсулот	107,3	107,8	107,4	107,6	107,2	107,4	106,1	104,5	105,4	105,6
Асосий капиталга ўзлаштирилган инвестициялар	104,2	102,6	110,6	111,3	109,8	109,4	104,1	119,4	129,9	138,1

• 2010-2019 йилларда ялпи ички маҳсулот ва асосий капиталга ўзлаштирилган инвестицияларнинг ўсиш суръатлари (фоизда)

• 2021-yilning yanvar-iyun oylarida O'zbekistonda yalpi ichki mahsulot (YaIM) hajmi joriy narxlarda 318,5 trln. so'mni tashkil etdi.
• 2020-yilning mos davri bilan taqqoslaganda o'sish - 6,2 % tashkil etadi.
• YaIM o'sishi iqtisodiyotning asosiy tarmoqlaridagi - qishloq, o'rmon va baliqchilik xo'jaligida 1,8 %, sanoatda 8,5 %, qurilishda 0,1 % va xizmatlar sohasida 8,0 % darajasida qayd etilgan ijobiy o'sish sur'atlari hisobiga ta'minlandi. Hududlar kesimida yuqori o'sish sur'atlari Toshkent sh. (14,0 %), Sirdaryo (12,3 %), Toshkent (7,8 %) va Qashqadaryo (7,7 %) viloyatlarida qayd etildi.

• Албатта, ушбу ижобий ўзгаришлар мамлакатимизда инвестиция муҳити жозибадорлигини ошириш, иқтисодиёт тармоқлари ва ҳудудларига чет эллик инвесторларнинг сармояларини фаол жалб қилишга шароит яратмоқда.
• Давлат статистика қўмитасининг маълумотларига кўра, 2019 йил 1 январь ҳолатига фаолият кўрсатаётган чет эл инвестиция иштирокидаги корхоналар сони 7560 тани ташкил этди. Бу 2018 йилнинг шу даврига нисбатан 2043 тага ёки 37,0 фоизга ўсган. 2020 йил 1 февраль ҳолатига чет эл инвестиция иштирокидаги корхоналар сони 11 мингтага етди (уларнинг 10,6 мингта ёки 96,1 фоизи фаол бўлиб, ушбу кўрсаткич ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 3 мингтага ёки 37 фоизга ошган).

• Бундай корхоналарнинг асосий қисми Россия Федерацияси, Туркия Республикаси, Хитой Халқ Республикаси, Қозоғистон, Жанубий Корея, Германия билан ташкил этилган ва Ўзбекистон иқтисодиётига инвестиция киритадиган давлатлар умумий сони 50 тадан ошди. Фаолият кўрсатаётган чет эл инвестиция иштирокидаги корхоналарнинг аксарияти саноатда ва савдода, энг кам улуш эса соғлиқни сақлаш ва ижтимоий хизматлар кўрсатиш ҳамда ахборот ва алоқа фаолият турларига тўғри келади.

• Бироқ, сўнгги йилларда бутун дунёда чет эл инвестицияларини жалб этиш тобора мураккаблашиб бормоқда. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Савдо ва тараққиёт бўйича конференциясининг (ЮНКТАД) ҳисоботига кўра, 2018 йилда жаҳонда инвестиция оқими 19 фоизга камайган. Бир вақтнинг ўзида ривожланаётган мамлакатлар бўйича тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмининг ижобий ўсиши Осиёда кузатилиб, унинг ҳажми 5 фоизга ўсган. Шу ўринда Марказий Осиё мамлакатларида хорижий инвестицияларнинг ўсиши ўртача 8-10 фоизни ташкил этган бўлса, Ўзбекистон Республикасида бу кўрсаткич 2018 йилнинг шу даврига (2,9 млрд. АҚШ доллари, шундан асосий капиталга – 1,6 млрд. АҚШ доллари) нисбатан 3,2 баробарни ташкил этди (9,3 млрд. АҚШ доллари, шундан асосий капиталга – 6,6 млрд. АҚШ доллари) ва Марказий Осиё мамлакатлари орасида ўсиш суръатлари бўйича Ўзбекистон етакчиликни таъминлади.

• Аммо, Ўзбекистон иқтисодиётига тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилиш ишлари талаб даражасида эмас ва иқтисодиёт ўсишининг юқори суръатлари ҳамда инвестиция ресурсларига ўсиб бораётган талабни қаноатлантириш бир-бирига мувофиқ эмас. Масалан, 2019 йилда Ўзбекистонга жалб қилинган тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажми 4,2 млрд. АҚШ долларини ташкил этган . ЮНКТАД маълумотларига кўра, 2019 йилда жалб қилинган тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажми АҚШда 251 млрд., Хитой Халқ Республикасида 140 млрд., Сингапурда 110 млрд., Россия Федерациясида 33 млрд АҚШ долларини ташкил қилган.

• 2019 йилда Марказий Осиёга (Қозоғистон, Ўзбекистон, Тожикистон, Туркманистон, Қирғизистон) жалб қилинган тўғридан-тўғри чет эл инвестициялари ҳажми 37,6 млрд. АҚШ долларини ташкил этиб, унинг атиги 11,2 фоизи Ўзбекистонга тўғри келади. Бундай ҳолат мамлакатимиз ҳудудларига чет эл инвестицияларини жалб қилиш қониқарсиз аҳволда эканлигини ва бу борада тегишли чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши зарурлигини кўрсатади.

•