Intellektual tizimlar

Bilimlar bazasi bilan ishlash.

Teskari fikrlash zanjirini amalga oshirishga o’tamiz. Bilimlar bazasi qandaydir mantiqiy xulosaga olib keladigan yo’lni aniqlash uchun qo’llanilishi kerak.

Mantiqiy xulosalar ro’yxati - bu mumkin bo’lgan tartibli mantiqiy xulosalar ro’yxatidan iborat ma’lumotlar tuzilmasi. Ro’yxat qoidalar nomeri, ushbu qoidalar bilan bog’liq mantiqiy xulosalar va xulosalarni shakllantiradigan shartlardan iborat. Bilimlar bazasining xar bir qoidasiga ro’yxatda bir yozuv mos keladi. Mantiqiy xulosalar ro’yxati xulosalarni faqat qoida nomeri bo’yicha qidirish uchun qo’llaniladi.
Ma’lumotlar tuzilmasi o’zgaruvchan shartlar ro’yxati deb nomlanadi. To’rtinchi ma’lumotlar tuzilmasi - mantiqiy xulosalar stekini oxirida muxokama qilamiz. Bu xuddi ekspert tizmidek FTZni amalga oshiruvchi asosiy tuzilma xisoblanadi. Mantiqiy xulosalar stekida mantiqiy xulosalardan muxim foydalanuvchilar xaqida va tekshirish zarur bo’lgan o’zgaruvchan shartlar xaqida ma’lumotlar saqlanadi.


Bilimlar bazasidan foydalanishga misol. Barcha yuqoridagi aytib o’tilganlar bilan birga xulosaga kelish uchun, biz ekspert tizimlari foydalanuvchilari talabini ishlab chiqish siklini ko’rib chiqamiz. Ish foydalanuvchilarning mantiqiy xulosalarini savol shaklida kiritishi bilan boshlanadi:
Ishtirokchi ishga qabul qilinadimi?
Tizim o’zgaruvchilar ro’yxatidan o’zgaruvchi POSITION mantiqiy xulosasini tanlaydi. Keyin stekda o’zgaruvchan mantiqiy xulosaga o’xshash qoida nomeri joylashadi. Mantiqiy xulosalar ro’yxati eng boshidan(10-qoidadan) ko’rib chiqiladi. Ro’yxat shu zaxoti 10-qoidadagi POSITION o’zgaruvchisini topadi va stekga bir elementni joylashtiradi.10-qoidada tizim DEGREE shartli o’zgaruvchini topadi va o’zgaruvchilar ro’yxatini ko’rib chiqib, u yana inisializasiya qilinmaganini ko’rsatadi.
Tizim ma’lumot so’raydi: Ishtirokchi ilmiy unvonga egami?
Xuddi qabul qilingan javobdek DEGREE o’zgaruvchisi tizimga jo’natiladi, lekin uning uchun o’zgaruvchilar ro’yxatida inisializasiya belgisi kiritiladi.
Agar ishtirokchi Savolga ― «XA» deb javob bersa,u xolda

10 YeSLI DEGREE = YO’Q, TO POSITION= YO’Q

qoidasi shartda norozilik tufayli inkor qilinadi, lekin unga mos mantiqiy xulosa stekdan o’chirib tashlanadi. POSITION mantiqiy xulosali o’zgaruvchi bilan yangi qoida qidirishda mantiqiy xulosalar ro’yxatini ko’rib chiqish davom ettiriladi. Keyin tizim 30- qoidani tanlaydi

10.1-rasm.Bilimlar bazasi va ma’lumotlar tuzilmasi.

30 YeSLI DEGREE = XA I DISCOVERY= XA, TO POSITION = ILMIY XODIM

va uni stekka joylashtiradi. Endi tizim 30-qoidaga joylashtirilgan barcha shartli o’zgaruvchilarni o’zlashtirishga xarakat qiladi.

10.2-rasm.O’zgaruvchilarning to’g’rilangan ro’yxati.
O’zgaruvchan shartlar ro’yxatida 30-qoida uchun DISCOVERY o’zgaruvchisi ikkinchi bo’lib turadi. O’zgaruvchilar ro’yxatida DISCOVERY o’zgaruvchisi yana o’zlashtirilmagani belgilangan. Shuning uchun DISCOVERY o’zgaruvchisi o’zgaruvchan mantiqiy xulosalar ro’yxatiga kirmaydi, tizim yana ma’lumot so’raydi:
Ishtirokchi muxim yangilik(ixtiro) kildimi?
Tizim - «YO’Q» javobini oldi degan taklif kiritamiz, unda o’zgaruvchilar ro’yxati to’g’rilangan bo’ladi. 30-qoidada uchinchi o’zgaruvchi shart yo’k, demak, uni taxlil qilish mumkin. Lekin qoidaning ikkinchi sharti bajarilmaydi, natijada, mantiqiy xulosa yana stekdan o’chirib tashlanadi. POSITION o’zgaruvchili mantiqiy xulosa bilan qoidani qidirish davom ettiriladi. Keyin tizim 40-qoidani tanlaydi va uni stekka joylashtiradi. Qoida shartlari va o’zgaruvchilar ro’yxatini ko’rib chiqib, tizim QUALIFY o’zgaruvchisining qiymati yana berilmaganini ko’rsatadi, bundan tashqari, bu o’zgaruvchi mantiqiy xulosalar ro’yxatining 20-qoidasida bor.Tizim stekka yangi elementni olib keladi. 20-qoidada faqat bitta o’zgaruvchi shart DEGREE bor va uni DEGREE o’zgaruvchisi oldindan inisializasiya qilinganidek amalga oshirish mumkin (DEGREE=XA). 20- qoidaga muvofiq QUALIFY o’zgaruvchisi XA (QUALIFY ― «XA») qiymatini qabul qiladi va qayta ishlangan mantiqiy xulosa stekdan o’chiriladi.Tizim 40-qoidaga qaytadi, shart nomerining bir birligiga kattalashadi va GRADE o’zgaruvchisi bilan ishlashga kirishadi. GRADE o’zgaruvchisi xulosalar ro’yxatida yo’q va unga kiymat yana berilmaydi. Tizim yangi savol beradi: Bilim yurtida ishtirokchining o’rtacha bali qanday bo’lgan?
Ishtirokchining javobi, aytaylik 3.0, va tizim GRADE o’zgaruvchisiga qiymat beradi. EXPERIENCE o’zgaruvchisi mantiqiy xulosalar ro’yxatida yo’q, va u inisializasiya qilinmaydi, shuning uchun tizim yana so’raydi:
Ishtirokchi mutaxassisligi bo’yicha qancha yil ishlagan?
Tizim ishtirokchiga 4 javobini yuborgan bo’lsin.U xolda EXPERIENCE o’zgaruvchisi 4 da o’zlashtiriladi, uning inisializasiya belgisi 1 ga o’zgaradi, stekdagi nomer esa 4 gacha siljiydi. 40-qoidada o’zgaruvchi shart boshqa yo’q, demak, shartni tekshirish ishga tushadi.
40 YeSLI QUALIFY = XA VA GRADE= 3.0 VA YeXR = 2
qoidasining barcha shartlari xaqiqiy, shunday ekan
QUALIFY=XA
GRADE=3.0
YeXPERIENCE=2
va TO qismi bilan mos keladi.
TO POSITION = EKSPLUATASIYa BO’YIChA MUXANDIS
POSITION o’zgaruvchisi EKSPLUATASIYa BO’YIChA MUXANDIS ni o’zlashtiradi. Maqsadga erishildi, ishtirokchiga jixozlar ekspluatasiyasi bo’limida mansab taklif qilinadi.