Интеллект ва тафаккурнинг спорт фаолиятидаги ўрни

Birinchidan, o‘quvchi-o‘quvchilarning kasbiy bilimlarni o‘zlashtirish darajasi davlat tarmoq ta’lim standartlari talablariga mosligini ta’minlash.
Ikkinchidan, o‘quvchi-o‘quvchilarning mustaqil ijodiy faolligini davlat ta’lim standartlarida belgilangan bilim, ko‘nikma va malakalari doirasini to‘liq qamrab olishga erishish. Shuningdek, davlat ta’lim standartlarida belgilangan bilim, ko‘nikma va malakalari doirasidan tashqari fundamental va axborot texnalogiyalariga doir bilimlarni o‘zlashtirish va ilmiy tadqiqotlar olib borish ko‘nikmalariga ega bo‘lish bilan yuqori malakali mutaxassis kadrlarni tayyorlash shartlari hisoblanadi. Uzluksiz ta’limning faoliyat ko‘rsatish tamoyillaridan biri, ta’limning ustuvorligi–uning rivojlanishi birinchi darajali ahamiyatga ega ekanligi, bilim, ta’lim va yuksak intellektning nufuzidir.
“Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan uzluksiz ta’lim tizimi orqali har tomonlama barkamol shaxs- fuqaroni shakllantirishni nazarda tutadi. Shu tarzda fuqaroning eng asosiy konstitutsiyaviy huquqlaridan biri bilim olish, ijodiy qobiliyatni namoyon etish, intellektual jihatdan rivojlanish, kasbi bo‘yicha mehnat qilish huquqi ruyobga chiqariladi.”²
Muammoning o‘rganilganlik darajasi. Sport psixologiyasida oxirgi paytlarda turli xil sport vakillari nerv sistemalari tipologik xususiyatlarini o‘rganishga qaratilgan tadqiqotlar ko‘plab olib borilmoqda (B.A.Vyatkin, Ye.P.Ilin, A.V.Rodionov, L.F.Yegunov, V.M.Shadrin, I.A.Sirota va boshqalar).
Sport faoliyatiga umumiy va maxsus qobiliyatlari bilan temperamenti nisbatlari (B.A.Vyatkin, A.V.Rodionov); turli xil sport vakillarida nerv sistemasi, temperamenti va sport ish qobiliyati tipologik xususiyatlari nisbatlari (L.F,Yegunov, B.I.Yakubchik, B.V.Suslov, A.L.Vaynshteyn, V.P.Jur va boshqalar); harakatlanish ko‘nikmalarani shakllantirishga o‘qitish va individual yondoshish metodikasi (B.A.Vyatkin va I.V.Yegorov, V.M.Shadrin).
Boshqa yo‘nalishlarda tadqiqotlar olib borilmoqda. Sportchilarning tabiiy xususiyatlari bilan bog‘liq ularning shaxsi psixik tuzilishini shakllantirish masalasi bo‘yicha tadqiqotlar haqida gapirsa, unda bunday tadqiqotlar juda kam. Ulardan ko‘pchiligida shaxsning irodaviy xususiyatlarini namoyon bo‘lishi va rivojlanishi, psixik tayyorligi va uning aniq belgilari holati ifodaliligi masalalari yoritiladi. Masalan, Yu.Yu.Palayma berayotgan belgilarda tashabbuskorlik va mustaqillik kabi irodaviy sifatlarini rivojlanishini o‘rganib nerv jarayonlarining namoyon bo‘lishi kuchi, vazminligi va harakatchanligiga bog‘liq bo‘lishini aniqladi. R.M.Zagaykov bokschilarda mustaqillik hamda musobaqalarga psixik tayyorligi holati belgilari (g‘alabaga ishonch va unga erishishga oxirigacha faol kurashishga intilish) nerv jarayonlarining kuchi va harakatchanligi bilan bog‘liq bo‘lishini aniqladi.
To‘rt yillik longitttyudional tadqiqotlarda B.N.Smirnov turli temperamentlarga ega gimnastlarda irodaviy sifatlari rivojlanishi muhim xususiyatlarini ko‘rsatib berdi. Sport faoliyatida maxsus imo-ishoralar juda keng qo‘llaniladi, ularning xabar vazifalari murabbiy va sportchi o‘rtasida kelishib olingan bo‘ladi. (6 % holatlarda – V,I.Rumyanseva ma’lumotlari bo‘yicha va 10,6 % holatlar Yu.L.Xanina ma’lumotlari bo‘yicha).