Insoniy munosabatlar

1.B.Psixologiyasi

Boshqaruv psixologiyasi - asli “Insoniy munosabatlar” oynasi ekanligi. Bu

boradagi Garb va Sharq nuqtai nazaridagi yondashuvlar. Boshqaruv

psixologiyasining asosiy tamoyillari. Hozirgi davrda boshqaruvning psixologik

talqini, moxiyati va maqsadi. Boshqaruv psixologiyasining asosiy tamoyillari:

boshqaruvning rejaliligi, ommaning boshqaruvdagi ishtiroki, psixodiagnostik tizim,

ma’naviy va moddiy rag‘batlantirish. Ilmiy boshqaruv maktabi yoki mehnatni ilmiy

tashqil etish maktabi. Ma’muriy bosh-karuv maktabi. Insoniy munosabatlar maktabi.

Mikdoriy yondashuv. Boshqaruvga jarayon sifatida yondashish. Tizimli va vaziyatli

yondashuvlar. Inson kapitali nazariyasi. Inson resurslarini rivojlantirish konsepsiyasi.

Boshqaruv vazifasining tuzilishi. Boshqaruv vazifalarining turkumlari. Boshqaruvda

ob’ekt bilan sub’ekt munosabatlari. Boshqaruv psixologiyasidagi asosiy tamoyillar:

mehnatga nisbatan ehtiyoj, mas’uliyat va javobgarlik, tartib-intizom, boshqaruvda

yakkaboshlilik, shaxs va tashqilot manfaatlarining o‘zaro uyg‘unligi, xamkorlilik,

qarorlar qabul qilishda va munosabat bildirishda adolatlilik.

Boshqaruv psixologiyasidagi asosiy tamoyillar. Xujjatlarni tahlil qilish metodi.

Biografik metod. Rahbarning ish sharoitini bayon etish metodi. Kuzatish metodi.

Kayd qilish metodi. Vokelik va xodisani okilona hal etish metodi. Turli vositalar:

fotoapparat, videokamera, magnitofon va boshqalar. Muhandis bilan individual

suxbat metodi. Intervyu: standart, nostandart. Muhandis xisoboti metodi: monologik

va dialogik. Anketa metodi.

Boshqaruv ilmining nazariy tarixiy asoslari. Teylor, Jilbert nazariyalarining

tahlili. Linda Joulning superliderlik to‘g‘risidagi nazariyasi. Ma’muriy boshqaruv

maktabi. Insoniy munosabatlar maktabi. Xarizmatik, vaziyatga bog‘liqlik va sintetik

nazariyalar.

Psixologiyada rahbar shaxsi va boshqaruv muammolarining kuyilishi.

Boshqaruv faoliyatiga ob’ektiv yondashuv. Xorij mamlakatlari va Rossiyada

boshqaruv masalalarining o‘rganilganligi. O‘zbekiston ilm-fanida boshqaruv

psixologiyasining tadkik etilganlik xolati.

Boshqaruv faoliyatini ko‘rsatib beruvchi nazariyalardan Teylor, Jilbert

nazariyalarining taxlili. Linda Joulning superliderlik to‘g‘risidagi nazariyasi.

Boshqaruv ilmining nazariy tarixiy asoslari. Ilmiy boshqaruv maktabi yoki mehnatni

ilmiy tashqil etish maktabi. Ma’muriy boshqaruv maktabi. insoniy munosabatlar

maktabi. Psixologiyaning boshqaruvda tutgan o‘rni. Boshqaruv funksiyalari va uning

tarkibiy kismlari. Boshqaruv texnologiyalari. Xarizmatik, vaziyatga bog‘liqlik va

sintetik nazariyalar.

Boshqaruvchi-rahbar shaxsi va liderlik tushunchasi. Boshqaruvchi-rahbar

shaxsiga kuyiladigan talablar. Boshqaruvchi rahbarning psixologik xususiyatlari.

Boshqaruvchi-rahbarning ijtimoiy xususiyatlari.

Qarashlarning keng qamrovli bo‘lishi yoki global yondashuvni amalga oshira

olish; maqsadni aniq ko‘ra olish; ko‘lamni aniq tasavvur etish; jur’atli, qatiyatli va

mard bo‘lish; tirishkoklik bilan ishlash va uzluksiz o‘qish; o‘zgalar fikrini tinglashga

tayyor turish; holislik, beg‘arazlik, to‘g‘rilik; o‘z imkoniyatlarini to‘liq ishga sola

olish; jamoani shakllantira olish; shaxsiy tarovati va sog‘lom bo‘lishi. Boshqaruvchirahbarning ijtimoiy xususiyatlari. Boshqaruvchi rahbarning psixologik xususiyatlari.

Boshqaruvchi faoliyatida tashqi motivlar. Boshqaruvchi faoliyatida ichki

motivlar. Boshqaruvchi faoliyatida psixologik motivlar. Boshqaruvchilik faoliyati

yutuqli va yutuqsiz motivlari. Motivlarning turlari. Motivlarning mazmuni va

o‘zgarishi. Ishda ijodiy yondashuvning borligi orqali uning jozibadorligini

ta’minlash. Ishning maqsadi va ohirgi natijalarni, unga erishish imkoniyatlarini aniq

tasavvur qilish. Xodimlarni jamoadagi mehnat faoliyatini rejalashtirish va vazifalarni

aniqlash jarayoniga jalb etish. Erishilgan yutuqdarga holis va samimiy baho bera

olish. Xodimlarni o‘z vaktida va o‘rinli takdirlash. Har bir aloxida xodimning ishdagi

ulushini tan olish. Mas’uliyatli ishlarni egasiga anik; topib topshira olish.

Xodimlarning samarali ishlari uchun xalaqit berayotgan barcha omillar va shartsharoitlarga barxam berish. Odamlarning lavozimlarda ko‘tarilishlarini taminlash.

Tashqilotlar faoliyatini va personalni boshqarishning ijtimoiy psixologik jixatlari.

Personalli boshqarishning Xukuqiy jixatlari. Personalni boshqarishning ijtimoiypsixologik jixatlari. Kadrlarni joylashtirish soxasida xodimlar adaptatsiyasi/

moslashuvini boshqarish. Xodimlarni tashqilot maqsadi sari etaklash. Xodimlarni

motivatsiyalash. Personalii o‘qitish. Boshkaruv ilmining nazariy tarixiy asoslari.

Shaxsiy motivatsiyalash uslublari.

Mak Grigorii X va Y nazariyasi. Ouchini Z nazariyasi. Superliderlik fenomeni.

Liderlik piramidasi. Liderlik sintetik nazariyasi. Vaziyatga bog‘liqlik nazariyasi.

Liderlik sifatlari nazariyasi.

Boshqaruv uslubi: avtoritar, demokratik, liberal. Jamoadagi o‘rni, o‘zini

baholashi. Tanqidiy fikrlarga munosabati, korxona iqtisodiy samarasidagi ulushi va

ta’siri. An’anaviy yondoshuv. Zamonaviy yondoshuvlar. Vaziyatga oid rahbarlik

uslubi. Boshqaruv matritsasi. Partisipativlik uslubi. Boshqaruv uslublarining

kommunikativ imkoniyatlari. Liderlik va boshqaruv. Rahbar va lider turlari va

tafovutlari. «Avtoritar» uslub va uning tahlili. «Demokratik» uslub va uning tahlili.

«Liberal» uslub va uning tahlili. Aralash va partisipativ uslublar tahlili. Vaziyatga

ko‘ra boshqaruvni tanlanishi.